Μπορείτε να δείτε τη συνέντευξη που παραχώρησα στην ιστοσελίδα του Προέδρου του ΠΑΣΟΚ, Γιώργου Παπανδρέου, στην ηλεκτρονική διεύθυνση: http://www.papandreou.gr/papandreou/content/Document.aspx?d=6&rd=7739474&f=1650&rf-568018414&m=10378&rm=12370644&l=2
Πέμπτη 28 Φεβρουαρίου 2008
Επιτέλους, μιλάμε ελεύθερα!
Ήταν εξαιρετικά ενδιαφέρουσα η συνάντηση της Δευτέρας στο webradio του ΠΑΣΟΚ. Ειπώθηκαν αυτά που έπρεπε να ειπωθούν, χωρίς στρογγυλέμματα και αναστολές. Όποιος θέλει μπορεί να ακούσει τη συζήτηση στο www.mila-elefthera.gr, με θέμα Δραστικές παρεμβάσεις από Πρωτοβουλία Πολιτών του Χολαργού.
Και για τους "ανησυχούντες", θα συνεχίσουμε.... Ο καθένας μόνος του, αλλά και όλοι μαζί.
Δευτέρα 25 Φεβρουαρίου 2008
Ένα ερώτημα...
Κι ένα ερώτημα. Είναι δυνατόν σε σύνολο σχεδόν 3.500 χιλιάδων μελών και φίλων, να ψηφίζουν 481, περίπου το 14% και να λέμε ότι είναι αντιπροσωπευτικό το δείγμα; Ερώτηση κάνω...
Και είναι δυνατό να χαίρεται ο υποψήφιος δήμαρχος ότι πήρε 148 ψήφους, έχοντας κινητοποιήσει τους πάντες και τα πάντα; Όταν για λογαριασμό του, απεσύρθη ο γραμματέας της Οργάνωσης; Με ποια συναλλαγή; Με τι αντίτιμο; Θέλω να πιστεύω όχι με την επανεκλογή του Γραμματέα στη θέση του! Γιατί τότε θα πρέπει να βάλουμε το λουκέτο και να φύγουμε...
Η συνέχεια...
Η εκλογή συνέδρων τελείωσε, όχι όμως ο Προσυνεδριακός Διάλογος. Και είναι η ευκαιρία να συνεχίζουμε να δίνουμε στίγμα στην κοινωνία των πολιτών. Γιατί όπως η ζωή συνεχίζεται, έτσι και η κοινωνία των πολιτών ΠΡΕΠΕΙ να ενημερώνεται. Και υπάρχουν πολλά θέματα για συζήτηση. Πάρα πολλά...
Μια από τα ίδια
"Μιλώντας με όρους 2008, με το βλέμμα προς το μέλλον και με δεδομένες τις ραγδαίες αλλαγές στο πολιτικό σκηνικό, προτείνω να αποσύρουν την υποψηφιότητά τους όσοι έχουν συμμετάσχει στα προηγούμενα Συνέδρια και όσοι έχουν εκθέσει τον εαυτό τους σε διαδικασία εκλογής συνέδρου από 2 φορές και πάνω. Αυτό και μόνο ως πράξη γενναιότητας και μεγαλοψυχίας θα καταδείξει ότι στο ΠΑΣΟΚ υπάρχει συνέχεια και όχι άνθρωποι καρφωμένοι σε ρόλους και καρέκλες. Είναι ζήτημα αρχής απέναντι στο νέο που έρχεται και το οποίο εγκλωβίζεται από τους παλαιότερους.
Δεν είναι ρατσιστική αντίληψη, είναι διάθεση για φυγή προς τα εμπρός. Επιτέλους, ας ανοίξετε το δρόμο, αποδεσμεύστε τις νέες δυνάμεις του ΠΑΣΟΚ, που τόσο καιρό μένουν κάτω από την σκιά σας. Δείξτε πως και θέλετε και μπορείτε να αφήσετε να ανθίσουν όλα τα λουλούδια. Εξάλλου, ήδη μετράμε 34 χρόνια από τη Μεταπολίτευση και το πολιτικό παιχνίδι δεν παίζεται με όρους της δεκαετίας του ’70. Είναι η μεγάλη ευκαιρία να συνειδητοποιήσει η κοινωνία ότι αλλάζουμε, αρχίζοντας από εδώ. Και να ξέρετε ότι μια τέτοια κίνηση θα χαρακτηριστεί κίνηση θάρρους και εμπιστοσύνης.
Το τοπικό σύστημα ΠΑΣΟΚ, όμως, αντέδρασε! Και την Κυριακή που έρχεται και που ο πολίτης καλείται να εκλέξει ποιοι θα τον εκπροσωπήσουν στο Συνέδριο, η Δ.Ο. επιλέγει το δρόμο των μηχανισμών. Επιλέγει το παιχνίδι του ποιος να ψηφίσει ποιον αντί να συζητήσουμε πολιτικά και να κριθούμε για θέσεις και απόψεις. Αντιδρά, γιατί φοβάται το "νέο", το "διαφορετικό". Φοβάται να "ανοίξει" το παιχνίδι, γιατί αυτό το "άνοιγμα" θα αρχίσει να πριονίζει τις καρέκλες. Και είναι γνωστή η αγάπη κάποιων για τις καρέκλες.... Αυτό δε μας πτοεί και θα συνεχίσουμε. Απλά, ένα Συνέδριο που θα μπορούσε να είναι Συνέδριο Επανίδρυσης, θα είναι ένα ακόμη Συνέδριο κοινωνικών επαφών και συμψηφισμών. Ένα Συνέδριο, στο οποίο η Δ.Ο. δε θα καταθέσει απόψεις των παρόντων στο Συνέδριο, αλλά των απόντων από αυτό. Αρκέστηκε σε δυο Γενικές Συνελεύσεις. Η σημερινή συζήτηση ήταν αποτέλεσμα κάποιων που αποφασίσαμε πως ο διάλογος είναι η πεμπτουσία της Δημοκρατίας, αλλά και η ανάγκη να ακούσουμε όλους εσάς που ήρθατε εδώ. Και σας καλούμε να σταθείτε στο πλευρό μας για να σηκώσουμε τον ήλιο και πάλι πάνω από την Ελλάδα."
Δεν είναι ρατσιστική αντίληψη, είναι διάθεση για φυγή προς τα εμπρός. Επιτέλους, ας ανοίξετε το δρόμο, αποδεσμεύστε τις νέες δυνάμεις του ΠΑΣΟΚ, που τόσο καιρό μένουν κάτω από την σκιά σας. Δείξτε πως και θέλετε και μπορείτε να αφήσετε να ανθίσουν όλα τα λουλούδια. Εξάλλου, ήδη μετράμε 34 χρόνια από τη Μεταπολίτευση και το πολιτικό παιχνίδι δεν παίζεται με όρους της δεκαετίας του ’70. Είναι η μεγάλη ευκαιρία να συνειδητοποιήσει η κοινωνία ότι αλλάζουμε, αρχίζοντας από εδώ. Και να ξέρετε ότι μια τέτοια κίνηση θα χαρακτηριστεί κίνηση θάρρους και εμπιστοσύνης.
Το τοπικό σύστημα ΠΑΣΟΚ, όμως, αντέδρασε! Και την Κυριακή που έρχεται και που ο πολίτης καλείται να εκλέξει ποιοι θα τον εκπροσωπήσουν στο Συνέδριο, η Δ.Ο. επιλέγει το δρόμο των μηχανισμών. Επιλέγει το παιχνίδι του ποιος να ψηφίσει ποιον αντί να συζητήσουμε πολιτικά και να κριθούμε για θέσεις και απόψεις. Αντιδρά, γιατί φοβάται το "νέο", το "διαφορετικό". Φοβάται να "ανοίξει" το παιχνίδι, γιατί αυτό το "άνοιγμα" θα αρχίσει να πριονίζει τις καρέκλες. Και είναι γνωστή η αγάπη κάποιων για τις καρέκλες.... Αυτό δε μας πτοεί και θα συνεχίσουμε. Απλά, ένα Συνέδριο που θα μπορούσε να είναι Συνέδριο Επανίδρυσης, θα είναι ένα ακόμη Συνέδριο κοινωνικών επαφών και συμψηφισμών. Ένα Συνέδριο, στο οποίο η Δ.Ο. δε θα καταθέσει απόψεις των παρόντων στο Συνέδριο, αλλά των απόντων από αυτό. Αρκέστηκε σε δυο Γενικές Συνελεύσεις. Η σημερινή συζήτηση ήταν αποτέλεσμα κάποιων που αποφασίσαμε πως ο διάλογος είναι η πεμπτουσία της Δημοκρατίας, αλλά και η ανάγκη να ακούσουμε όλους εσάς που ήρθατε εδώ. Και σας καλούμε να σταθείτε στο πλευρό μας για να σηκώσουμε τον ήλιο και πάλι πάνω από την Ελλάδα."
Αυτό ήταν το τέλος της εισήγησής μου, την Πέμπτη 21/2, στην εκδήλωση-ανοιχτή συζήτηση με θέμα "ΑΥΤΟΟΡΓΑΝΩΣΗ - ΣΥΜΜΕΤΟΧΙΚΗ ΔΗΜΟΚΡΑΤΙΑ - ΑΝΟΙΧΤΟ ΚΟΜΜΑ".
Χτες πραγματοποιήθηκαν οι εκλογές για την ανάδειξη συνέδρων. Πλην μιας γυναίκας και δυο ανδρών, οι άλλοι ανήκουν στο Βενιζελικό στρατόπεδο. Το ότι δεν εκλέχτηκα είναι το λιγότερο. Αλλά, όταν καταλήγουμε να ομιλούμε χωρίς πολιτική ατζέντα, στέλνουμε στα συνέδρια τους απολίτικους κατευθυνόμενους. Το κακό είναι ότι τώρα έχω περισσότερη διάθεση για αγώνα. Και το εννοώ.
Παρασκευή 22 Φεβρουαρίου 2008
ΑΥΤΟΟΡΓΑΝΩΣΗ – ΣΥΜΜΕΤΟΧΙΚΗ ΔΗΜΟΚΡΑΤΙΑ – ΑΝΟΙΧΤΟ ΚΟΜΜΑ
"Έχοντας ήδη κλείσει προ πολλού ο κύκλος της Μεταπολίτευσης στη χώρα μας, προσπαθούμε να βρούμε νέες λύσεις και προσανατολισμούς με μια πυξίδα που πλέον δεν ανταποκρίνεται. Λίγο πριν το καθοριστικό για το μέλλον της παράταξης Συνέδριο, οφείλουμε να συζητήσουμε και να καταλήξουμε για σοβαρά θέματα, όπως είναι η Αυτο-οργάνωση, η Συμμετοχική Δημοκρατία και το Ανοιχτό Κόμμα. Είναι ζητήματα σοβαρά, που απασχολούν και θα απασχολούν για καιρό το Κίνημά μας. Γιατί με νέα δεδομένα πρέπει να βρούμε λύσεις για το ΠΑΣΟΚ του μέλλοντός μας.
Έχοντας αναλωθεί σε μάχη χαρακωμάτων για την ανάδειξη Προέδρου, αφήσαμε στο περιθώριο, «για μια άλλη φορά» το μεγάλο ζητούμενο, που δεν είναι άλλο από την αναζήτηση των αιτίων της ήττας. Κυττάξαμε το δέντρο, αφήνοντας το δάσος. Μόνο που τώρα ήρθε η ώρα και για αυτό.
Ένας από τους κυριότερους λόγους της ήττας ήταν η εκφυλισμένη, παρακμιακή και αναποτελεσματική δομή και λειτουργία του κόμματός μας. Μια δομή που παραπέμπει σε άλλες δεκαετίες, άνευρη, χωρίς αντανακλαστικά.
Δύο μέρες μετά τις εκλογές ο δημοσιογράφος Π. Τσίμας στις ειδήσεις, ανέφερε ότι στο εκλογικό τμήμα που ψήφισε, για πρώτη φορά από το 1981, δεν υπήρχε εκλογικός αντιπρόσωπος του ΠΑΣΟΚ. Όλοι ξέρουμε ότι αυτό συνέβη σε πολλά εκλογικά τμήματα, σε όλη την Ελλάδα, δείχνοντας για πολλοστή φορά ότι αυτό το συνονθύλευμα που έχει τη μορφή κόμματος, δεν λειτουργεί, δεν υπάρχει.
Η υφιστάμενη δομή, έχει αφήσει ελάχιστο κόσμο στις Οργανώσεις μας. Οι χώροι, παραμένουν πεισματικά στα χέρια κάποιων γραμματέων, που εξυπηρετούν τοπικά και μη συμφέροντα, αδιαφορώντας για την τοπική κοινωνία και εμφανιζόμενοι ως το «ΠΑΣΟΚ». Και εδώ έχουμε το πρώτο ερώτημα. Ποιο ΠΑΣΟΚ; Αυτοί οι άνθρωποι είναι το ΠΑΣΟΚ της αδιαφορίας, του μικρόψυχου παλαιοκομματισμού, ταυτισμένοι πλήρως με την καθεστωτική αντίληψη του παρελθόντος και εγκλωβισμένοι στο τέλμα που οι ίδιοι και οι παρατρεχάμενοί τους, έχουν οδηγήσει τη Δημοκρατική Παράταξη και κατ΄ επέκταση τη χώρα. Μάθαμε να είμαστε όλοι αρχηγοί, βαρόνοι, βαρονέτοι, λόρδοι και στρατηγοί μιας παράταξης που πλέον δεν έχει στρατό…
Και τώρα, τι; Τώρα όλα ανατρέπονται. Αλλάζει ο χάρτης του ΠΑΣΟΚ, προκειμένου να αποκτήσουμε και πάλι κινηματικό χαρακτήρα, πέρα από τα σημερινά βαλτώδη δεδομένα. Η πρόταση είναι απλή. Αυτοοργάνωση Συμμετοχική Δημοκρατία Ανοιχτό Κόμμα.
Θέλω να αναλύσω, χωρίς να κουράσω, τους όρους που προανέφερα.
Τι είναι η Αυτοοργάνωση; Πώς την αντιλαμβανόμαστε και τι ζητούμε από αυτήν;
Η Αυτοοργάνωση είναι μια διαδικασία, η οποία χαρακτηρίζει τα συστήματα με υψηλό επίπεδο πολυπλοκότητας και συνίσταται στην ικανότητά τους, με μεταβαλλόμενες εξωτερικές και εσωτερικές συνθήκες, να δημιουργούν, να αναπαράγουν, να διατηρούν και (είτε) να τελειοποιούν την οργάνωση τους. Η δημιουργία δεσμών, ο μετασχηματισμός και η αναδιάρθρωση δεσμών μεταξύ των μερών (στοιχείων) του συστήματος, ο προσανατολισμός και η σχετική ανεξαρτησία, αυτονομία από το περιβάλλον, είναι γνωρίσματα των διαδικασιών αυτοοργάνωσης, οι οποίες αποτελούν πλευρά της αυτοανάπτυξης (βλ. ανάπτυξη).
Η αυτοοργάνωση χαρακτηρίζεται από καταστάσεις δυναμικής κινητικής ισορροπίας - ανισορροπίας, η οποία διατηρείται μέσω περίπλοκων προσαρμοστικών αντιφάσεων, μέσω της ανανέωσης βασικών δομών, λειτουργιών και ιδιοτήτων και μέσω της διαρκούς λειτουργικής αυτορρύθμισης όλων των μερών.
Στην ανθρώπινη κοινωνία παρατηρούνται διάφορες βαθμίδες ιστορικών τύπων αυτοοργάνωσης, από τη φυσική (οργανική, αγελαία κ.λπ.) αυτοοργάνωση σε διάφορες μορφές σταδιακού μετασχηματισμού της φυσικής αυτοοργάνωσης σε κοινωνική - πολιτισμική.
Τι μας αφορά αυτό; Η σημερινή πραγματικότητα, όπως προανέφερα, δεν είναι ελκυστική στην κοινωνία. Δεν πείθει, δεν έχει τη δυναμική να ανατρέψει το παρόν σκηνικό. Και όχι μόνον αυτό, αλλά η παρουσία του Κινήματος, επί πολλά χρόνια στην εξουσία, κατέστησε τους ανθρώπους των οργανώσεων ανθρώπους του συστήματος κυβερνητισμού.
Αυτή την περίοδο, λίγο μετά την ήττα των εθνικών εκλογών, παρατηρήθηκε το φαινόμενο αθρόας συμμετοχής πολιτών σε εκδηλώσεις υπέρ του ενός ή του άλλου υποψήφιου. Και το πιο σημαντικό, σε αυτή καθεαυτή τη διαδικασία των εκλογών συμμετείχαν 800.000 και πλέον πολίτες, που σηκώθηκαν από τον καναπέ, βγήκαν στο δρόμο και έδωσαν απαντήσεις σε όλους. Πού οφείλεται αυτό; Κυρίως στην αντίδραση νέων ανθρώπων, άφθαρτων πολιτικά, που, εκμεταλλευόμενοι τις νέες τεχνολογίες, έδωσαν μάθημα οργάνωσης, στις παραλυμένες, έως ανύπαρκτες Τ.Ο.. Και μέσω των νέων τεχνολογιών, αναπτύχθηκαν φιλίες και σχέσεις, ομάδες ανθρώπων, που πιστεύουν ότι κάτι γίνεται, κάτι αλλάζει. Αυτή τη μεγάλη ευκαιρία, οφείλουμε να την εκμεταλλευτούμε ώστε να δώσουμε τη δυνατότητα σε όσο το δυνατό περισσότερο κόσμο να οργανωθεί, να σχηματίσει ομάδες και να ασχοληθεί με τα προβλήματα που τον απασχολούν. Δίνεται η δυνατότητα να αναληφθούν πρωτοβουλίες, που είναι εξαιρετικά καινοτόμες για την πραγματικότητά μας.
Η αυτοοργάνωση δεν είναι μια διαδικασία που η οργανωμένη βάση πρέπει να φοβάται ή να την τρομάζει. Το αντίθετο μάλιστα. Οι πρωτοβουλίες των πολιτών, δίνουν την ευχέρεια να προχωρήσουν ζητήματα πέρα από τις στενές κομματικές δομές και αντιλήψεις. Δεν είναι το ζητούμενο να χειραγωγηθούν οι πρωτοβουλίες των πολιτών, αλλά να ενισχυθούν σε ένα πλαίσιο στήριξης με πολιτική θέση. Επιδίωξη είναι να υπάρξει ανάπτυξη των δικτύων. Μέσω διαδικτύου, υπάρχει δυνατότητα ανάπτυξης θέσεων και απόψεων από τη μια άκρη της γης στην άλλη. Αυτό προσφέρει το πλεονέκτημα ότι ανταλλάσσονται απόψεις με πολίτες όλων των χωρών της γης, άρα ενισχύεται η πληροφόρηση και η γνώση.
Η αυτο-οργάνωση έχει οριζόντια δομή και όχι κάθετη. Υπάρχει ένα σημείο αναφοράς και όχι μια κομματική γραφειοκρατία κομμουνιστικού τύπου. Το ΠΑΣΟΚ πάντοτε έδειχνε το δρόμο της πρωτοπορίας.
Σκοπός της αυτοοργάνωσης (ή μάλλον θεωρητικός στόχος προς το παρόν και ελπίζω πράξη σύντομα) είναι να «λειτουργήσει» εκεί που τελειώνει η αρμοδιότητα των ΝΕ και ΤΟ και αρχίζει η κοινωνία. Δηλαδή, οι αυτο-οργανώσεις είναι το σημείο επαφής ΝΕ και ΤΟ με τους ενεργούς πολίτες αυτής της κοινωνίας. Εκτιμώ ότι δεν υπάρχει περίπτωση οι «ανοιχτές» ΤΟ και ΝΕ να λειτουργήσουν και να παράγουν κοινωνικό έργο. Δηλαδή, όσο και αν «ανοίξουν» οι ΤΟ και οι ΝΕ και να εκδημοκρατιστούν, δεν είναι δυνατό στην εποχή μας να έχουν την ευρεία απήχηση και συμμετοχή που επιθυμούν όσοι υποστηρίζουν τις ΤΟ και ΝΕ. Αντίθετα, θα έλεγα ότι πρέπει η συζήτηση να στραφεί στην μείωση των καθηκόντων και υποχρεώσεων τους. Να ασχολούνται, μόνο με την εκλογή τοπικών κομματικών αξιωματούχων και το συντονισμό και επίβλεψη των ομάδων της βάσης.
Να ξεκαθαριστεί ότι δεν επιδιώκεται άλλος ένας κομματικός μηχανισμός, αλλά ένας «άλλος» τρόπος δράσης, με έμφαση στην κοινωνία και στα προβλήματα που την απασχολούν, σε κάθε επίπεδο. Είναι η πιο μεγάλη ευκαιρία να αξιοποιηθεί το κίνημα των πολιτών και μέσω των πρωτοβουλιών τους, να αφυπνιστεί η σημερινή απαθής κοινωνία των ανθρώπων του καναπέ. Οφείλουμε να στηρίξουμε την αυτοοργάνωση, να συμμετάσχουμε όλοι μας σε τέτοιες κινήσεις, να ξεσηκώσουμε τον κόσμο να αντιδράσει, με θέματα που τον αφορούν και τον προβληματίζουν.
Η Συμμετοχική Δημοκρατία δεν είναι μια νέα ιδέα ως εκδοχή του δημοκρατικού τρόπου οργάνωσης της κοινωνίας.
Κατά τον 19ο αιώνα αναπτύχθηκε ως μια εναλλακτική θέση - απάντηση στον ατομικό φιλελευθερισμό και στον σοσιαλιστικό κολεκτιβισμό. Στη συνέχεια μάλιστα έπαιξε τον ρόλο μιας πιο συγκεκριμένης και συγκροτημένης κριτικής απέναντι στην τερατώδη ανάπτυξη και επέκταση της κρατικής γραφειοκρατίας και του συγκεντρωτισμού της Διοίκησης. Με άλλα λόγια, απετέλεσε την κριτική φωνή απέναντι στην γραφειοκρατική γιγάντωση του Κράτους, η οποία υπονόμευε την εύρυθμη λειτουργία της αντιπροσωπευτικής δημοκρατίας της εποχής.
Στην αρχική της διατύπωση η συμμετοχική δημοκρατία ως πολιτική θεωρία είχε δύο χαρακτηριστικά γνωρίσματα. Το πρώτο ήταν η υποστήριξη της ιδέας μιας αποσυγκεντρωτικής οικονομικής οργάνωσης βασισμένης μεταξύ άλλων αρχών και σε εκείνες της συνεργασίας και της αλληλεγγύης. Το δεύτερο ήταν η κριτική που κατέθετε για το συγκεντρωτικό και κυρίαρχο κράτος προωθώντας ταυτόχρονα τις ιδέες ενός ριζοσπαστικού ομοσπονδιακού κράτους και ενός πολιτικού πλουραλισμού.
Οι υποστηρικτές της συμμετοχικής δημοκρατίας πίστευαν αρχικά στην προώθηση της ιδέας του εθελοντισμού και των εθελοντικών οργανώσεων που προκύπτουν απ' αυτόν, καθώς και στην ιδέα της αυτοκυβέρνησης.
Οι στοχαστές που αποτελέσανε τις διανοητικές πηγές προέλευσης και επεξεργασίας της συμμετοχικής δημοκρατίας υπήρξαν πολλοί. Αν εξαιρέσει κανείς την παράδοση που ανατρέχει πίσω στην αρχαία Αθήνα, όπου ουσιαστικά για πρώτη φορά εμφανίζεται ο προβληματισμός γύρω από τους τρόπους συμμετοχής του πολίτη στα κοινά και της δεοντολογίας που τη συνοδεύει, σχετικά εύκολα μπορούμε να επισημάνουμε και να καταγράψουμε έναν αριθμό πολιτικών στοχαστών που επεξεργάστηκαν τις ιδέες της συμμετοχής μέσα στα χρόνια μέχρι τις μέρες μας.
Ποιες είναι όμως κάποιες από τις κύριες θέσεις της Συμμετοχικής Ιδέας;
1. Ελευθερία και Ισότητα
Η Συμμετοχική Δημοκρατία (participative ή associative democracy) τα τελευταία σαράντα περίπου χρόνια σχετίζεται στενά με την Νέα Αριστερά.
Η Νέα Αριστερά δεν ταυτίζεται με ένα μόνο ρεύμα πολιτικής σκέψης και προβληματισμού, αλλά, αντίθετα, αποτελεί μια σύνθεση ιδεών με πολλές και ποικίλες προελεύσεις. Ο όρος συμμετοχική δημοκρατία χρησιμοποιείται συχνά για να αποδώσει ορολογικά ένα πλατύ φάσμα μοντέλων δημοκρατίας, τα οποία ξεκινάνε από εκείνα της αρχαίας Αθήνας της κλασσικής περιόδου και φθάνουν μέχρι ορισμένες συγκεκριμένες μαρξιστικές θέσεις.
Η συμμετοχική δημοκρατία μετά τον Δεύτερο Παγκόσμιο Πόλεμο και ειδικότερα μετά την δεκαετία του '70, έχει υπάρξει το βασικό εναλλακτικό μοντέλο της αριστερής σκέψης απέναντι στη «νομικά θεσμοθετημένη δημοκρατία» της Δεξιάς, δηλαδή της κλασσικής κοινοβουλευτικής δημοκρατίας όπως την γνωρίζουμε στην πράξη. Πιο συγκεκριμένα η «θεσμοθετημένη δημοκρατία» είναι αυτή η οποία παραχωρεί και κατοχυρώνει μεν νομοθετικά και «εν δικαίω» δικαιώματα (πολιτικά, αστικά, οικολογικά, πολιτιστικά, κ.α.) σε όλους τους πολίτες, αλλά δεν φροντίζει, ή τουλάχιστον φροντίζει πλημμελώς, για την εξασφάλιση της δυνατότητας να ασκούνται τα δικαιώματα αυτά στη πράξη. Με άλλα λόγια, είναι διαφορετικό το να έχεις δικαιώματα και διαφορετικό να μπορείς να τα ασκήσεις πρακτικά. Όπως θα φανεί πιο κάτω το δεύτερο σκέλος είναι εκείνο που ενδιαφέρει κυρίως τους υποστηρικτές της συμμετοχικής ιδέας του όποιου χώρου εφαρμογής της.
Μπορεί ο όρος συμμετοχική δημοκρατία να καλύπτει ένα ευρύ φάσμα πολιτικής και οικονομικής οργάνωσης της κοινωνίας. Μπορεί η Νέα Αριστερά να έχει ποικίλες και διακριτές πηγές ιδεολογικής προέλευσης. Εκείνο, όμως, το σημείο στο οποίο συμπίπτουν και συμφωνούν όλοι οι στοχαστές και εκφραστές της είναι το αμέσως παρακάτω. Αμφισβητούν έντονα την θέση του φιλελευθερισμού σύμφωνα με την οποία τα άτομα στις σύγχρονες φιλελεύθερες και αντιπροσωπευτικές δημοκρατίες είναι «ελεύθερα και ίσα». Γενικά η φιλελεύθερη σκέψη θεωρεί δεδομένο αυτό που απαιτεί προσεκτική εξέταση. Δηλαδή η από το νόμο ύπαρξη και παροχή ορισμένων δικαιωμάτων ελευθερίας και ισότητας, παρόλο που δεν είναι διόλου αμελητέα, έχει ελάχιστη αξία, όταν δεν μπορεί κανείς να τα ασκήσει πρακτικά. Οι υποστηρικτές της συμμετοχικής ιδέας ισχυρίζονται ότι ο βαθμός ελευθερίας και ισότητας που απολαμβάνει ο κάθε πολίτης, πρέπει να κρίνεται με βάση τις ελευθερίες που είναι χειροπιαστές. Γίνονται δε χειροπιαστές όταν μπορούν να αναπτυχθούν και να ασκηθούν τόσο στη σφαίρα της κρατικής εξουσίας, όσο και σε εκείνη της ιδιωτικής οικονομίας, όσο, επίσης, και στο πλαίσιο της κοινωνίας των πολιτών. Και συνεχίζουν διαπιστώνοντας ότι, όταν οι ελευθερίες και τα παρεχόμενα δικαιώματα ισότητας δεν έχουν συγκεκριμένο και σαφές περιεχόμενο, δεν μπορεί να ισχυριστεί κανείς με πειστικότητα ότι έχουν και αποφασιστικές επιπτώσεις στην καθημερινή ζωή του πολίτη.
Πάνω σε αυτό το σκεπτικό οικοδομήθηκε η σκέψη σύμφωνα με την οποία οι πολίτες θα αποκτήσουν πιο συγκεκριμένα και σαφή πολιτικά και άλλα δικαιώματα, όταν ενεργοποιηθούν δια της συμμετοχής σε κάθε εφικτή γι' αυτούς εκδήλωση του πολιτικοδιοικητικού και οικονομικού μηχανισμού λήψης αποφάσεων. Η συμμετοχή του πολίτη στη λήψη αποφάσεων δεν συνιστά μόνο μια κεντρική θέση στη συλλογιστική της συμμετοχικής δημοκρατίας αλλά συνιστά κυρίως την πεμπτουσία της δημοκρατικής υπόστασης των πολιτών σε μια σύγχρονη κοινωνία. Στο πλαίσιο της αντιπροσωπευτικής δημοκρατίας η συμμετοχή του πολίτη εξαντλείται κυρίως στην δια της ψήφου του εκδήλωση της βούλησής του σε τακτά διαστήματα, καθώς επίσης και σε άλλες ενώσεις, κυρίως επαγγελματικές.
2. Σχέση Κράτους - Κοινωνίας και Πολίτη
Η συμμετοχική ιδέα απαντά με την πρόταση - αίτημα μιας εκτεταμένης αλλαγής και ουσιαστικής κατά το περιεχόμενο βελτίωσης της σχέσης κράτους - πολίτη - κοινωνία. Η απάντηση που δίνει είναι ότι με την μεγαλύτερη δυνατή ενεργοποίηση συμμετοχής σε υπάρχοντες δημόσιους, ιδιωτικούς και κοινωφελείς θεσμούς και οργανώσεις, καθώς και με την δημιουργία νέων, ελαττώνεται σημαντικότατα το έλλειμμα και η κρίση αντιπροσώπευσης, το οποίο παρατηρείται τις τελευταίες δεκαετίες στη λειτουργία της αντιπροσωπευτικής δημοκρατίας.
Το σημαντικό είναι ότι η διεύρυνση της συμμετοχής, θα οδηγήσει στη διαφοροποίηση, δομικά και λειτουργικά, μεγάλου μέρους της κρατικής διοίκησης στην καθημερινότητά της. Η διοίκηση, συμπεριλαμβανόμενης και της εκάστοτε κυβέρνησης, δεν θα εμφανίζει τον σημερινό εξουσιαστικό χαρακτήρα που είναι το στίγμα της, αλλά θα παίζει περισσότερο τον ρόλο του παραλήπτη ατομικών αιτημάτων μεταξύ ανταγωνιζομένων πολιτικών. Κάτι τέτοιο θα οδηγήσει, όπως έχει ήδη γίνει αλλού, στην ουσιαστική αλλοίωση της κρατικής εξουσίας. Μεταξύ της ψηφοθηρικής/κομματικοκρατίας και της αγορακρατικής/κερδοσκοπίας υπάρχει ένας τρίτος θεσμικός χώρος, ο οποίος καθορίζεται από την κοινωνία των πολιτών και από αυτόνομες και ανεξάρτητες Αρχές, ο πολλαπλασιασμός των οποίων αποτελεί κεντρική θέση της συμμετοχικής ιδέας.
3. Ερωτήματα
Τελειώνοντας την κατ' ανάγκη ανεπαρκή αυτή παρουσίαση, πρέπει να γίνει αναφορά και σε μερικά αναπάντητα ερωτήματα που έχουν κατά καιρούς τεθεί στο πλαίσιο της συμμετοχικής ιδέας. Τα ερωτήματα αυτά λειτουργούν σε δύο επίπεδα: Αφενός μεν αποτελούν μέρος της κριτικής που έχει δεχθεί το μοντέλο αυτό ως πολιτική πρόταση, αφετέρου δε παίζουν το ρόλο αφετηρίας για πληρέστερη διερεύνηση με σκοπό την βελτίωσή του.
Ανεξάρτητα με το αν η συμμετοχική δημοκρατία είναι ένα ελκυστικό και άξιο υπεράσπισης μοντέλο κοινωνικής οργάνωσης, για να γίνει και αξιόπιστο, οφείλει να επεξεργαστεί και απαντήσει σε θεμελιακά ζητήματα όπως, για παράδειγμα, το πώς θα οργανωθεί στη πράξη η οικονομία και οι θεσμοί της και το πως θα συνδέεται με τους υπάρχοντες πολιτικούς μηχανισμούς? πώς θα συνδυάζονται θεσμοί της αντιπροσωπευτικής δημοκρατίας με εκείνους της άμεσης? πώς θα ελέγχονται το πεδίο, το εύρος και η εξουσία των οργανώσεων της Διοίκησης? πώς τα συστήματα μέριμνας, όπως η παιδική, και πώς τα συστήματα διευκόλυνσης των νοικοκυριών θα συνδέονται με την εργασία και σε προέκταση με την ισότητα των δύο φύλλων στον επαγγελματικό στίβο? πώς, επίσης, θα διασφαλίζεται το δικαίωμα ορισμένων να «μη συμμετέχουν» στο πολιτικό σύστημα.
Πρόκειται για δύσκολα, και, κυρίως σύνθετα ερωτήματα. Η απάντηση πρέπει να ξεκινήσει από την λειτουργία και την οργάνωση της Πολιτείας, της Δημόσιας Διοίκησης και της ιδιαίτερης θέσης που κατέχει ο Ιδιωτικός τομέας.
Τα ερωτήματα γίνονται ωστόσο πιο σημαντικά και σπουδαία επειδή η Συμμετοχική Δημοκρατία δεν προτείνει απλά ένα σύνολο διαδικασιών, αλλά κυρίως, έναν τρόπο ζωής.
Με την φράση του Προέδρου του Κινήματος Γιώργου Παπανδρέου «ΠΑΡΤΕ ΤΙΣ ΤΥΧΕΣ ΣΤΑ ΧΕΡΙΑ ΣΑΣ» στην ουσία ο Πρόεδρος μεταφέρει την ευθύνη διεκδίκησης των ανωτέρω στόχων στους ίδιους τους πολίτες. Δείχνει τον άλλο δρόμο.
Όμως οι προϋποθέσεις για την διεκδίκηση αυτή είναι:
· Οι πολίτες να έχουν γνώση.
· Οι πολίτες να τεκμηριώνουν τις διεκδικήσεις τους.
· Οι πολίτες να αντιστέκονται στις «προσφορές» των σημερινών εξουσιών που ισχυροποιούν και διαιωνίζουν την κατάσταση.
· Οι πολίτες να δημιουργήσουν τοπικά, συλλογικά μέτωπα αντίστασης και διεκδίκησης (ανοικτό Κόμμα - τοπικές οργανώσεις, κινήσεις)
Θα ήθελα να κλείσω με μια αναφορά μου στο Ανοιχτό Κόμμα.
Ρίχνοντας μια ματιά στην κοινωνία, στις δομές και στους τρόπους που λειτουργεί, θα αντιληφθεί ότι όταν μιλούμε για ένα ανοιχτό κόμμα κάτω από μια ιδεολογική και πολιτική ομπρελά, αυτό προϋποθέτει μια ισχυρή μετάλλαξη της κοινωνίας σε συγκεκριμένους άξονες. Η κοινωνίας μας και οι πολίτες μπορούν να προβούν σε έναν αγώνα αλλαγής και καταπολέμησης στερεότυπων που χρόνια ριζώνουν και ανθίζουν εις βάρος της ίδιας της κοινωνίας; Ή τουλάχιστον εκείνης της κοινωνίας που επιθυμούμε ως προοδευτικοί και αριστεροί αυτοαποκαλούμενοι σήμερα;
Οι αυτοαποκαλούμενοι σήμερα στο όνομα της αριστεράς και της προόδου καθοδηγούν καταστάσεις χειραγωγώντας αδύναμους για συγκεκριμένους ιδιοτελής στόχους. Στο όνομα ενός καλού του συνόλου, καταπατούνται όλες οι λαϊκές και ανθρώπινες άξιες που προσδιορίζουν την κοινωνική συμβίωση και εξυψώνουν τον άνθρωπο και το πνεύμα του. Άρα διαπιστώνουμε ότι η δημιουργία και συμμετοχή σε ένα νέο κοινωνικό κίνημα θα πρέπει να προσδιορίσει τους στόχους της και να έχει κινητήριες δυνάμεις υγιείς που θα υπηρετούν τις διαχρονικές πανανθρώπινες άξιες που οδηγούν στη ευημερία όλης της κοινωνίας. Έτσι πρώτα από όλα θα πρέπει εμείς οι ίδιοι να αποδεχτούμε την νέα ανάγκη που προδιαγράφεται, να απορρίψουμε πεποιθήσεις που θα οδηγήσουν σε λάθος επιλογές, σε λάθος αντιλήψεις και τελικά σε μια σαθρή ανακύκλωση της υπάρχουσα κατάστασης με τον κίνδυνο και πάλι να αποτύχουμε.
Είναι επιτακτική η ανάγκη αλλαγής νοοτροπίας και γενικής συστράτευσης των πολιτών γύρω από τα προβλήματα του. Αξίες όπως το ήθος η δημοκρατία και η αξιοκρατία να είναι συνώνυμα της ανάδειξης στελεχών ικανών που θα αναλάβουν το κάλεσμα των πολιτών σε αγώνες. Μόνο έτσι οι πολίτες θα πιστέψουν στο όραμα της νέας κατάστασης που ανταποκρίνεται πλήρως στις ανάγκες του και θα αγωνιστεί για την υλοποίηση του. Μόνο τότε θα παραμεριστούν όλες οι προσωπικές διαφωνίες για ασήμαντα θέματα και θα ενώσουν τις δυνάμεις για την επίτευξη του δύσκολου αυτού σκοπού.
Κανένας δεν περισσεύει σε ένα τέτοιο αγώνα. Αρκεί να το πιστέψουμε ότι μπορούμε να διαμορφώσουμε αυτό που οραματιζόμαστε με μια μεγάλη κοινωνική συμμαχία όπου όλοι θα συμμετέχουν ενεργά τηρώντας τις παραπάνω προϋπόθεσης. Πάνω από όλα είναι το καλό του συνόλου και όχι το προσωπικό συμφέρον γιατί πολύ απλά όλοι είμαστε το ίδιο σημαντικοί σε μια τέτοια κοινωνία. Δε επιτρέπεται πλέον να αφήνουμε εκείνους που προσπαθούν να μας εξαπατήσουν, να ηγούνται και να εκπροσωπούν εμάς χωρίς εμάς. Να εκπροσωπούν αυτό που οι ίδιοι πιστεύουν χωρίς να έχουν αντιληφθεί τη πραγματικότητα η έστω δε θέλουν να την αντιληφθούν για τους δικούς τους αδιάφορους λόγους.
Μπορεί όμως ένα ανοικτό κόμμα να είναι παράλληλα λειτουργικό σε οργανωτικό επίπεδο; Μια γρήγορη απάντηση σε αυτή την ερώτηση δεν μπορεί παρά να τείνει να είναι αρνητική, καθώς το οργανωτικό επίπεδο αποκτά αξία και ρόλο στα (κλειστά) κόμματα.
Υπάρχουν κόμματα και κόμματα-κινήματα. Τα τελευταία μοιάζουν με το ΠΑΣΟΚ του 1981. Τότε το μέλος του κόμματος δεν ήταν α) ένα οργανωτικό στέλεχος (κομματάρχης), ή, β) ένας υποψήφιος για να διοριστεί ή για να νομιμοποιήσει την παρανομία του (α και β οι δύο κατηγορίες μελών κόμματος). Τότε υπήρχαν μέλη που πίστευαν σε ιδέες και στις αλλαγές που θα επέφερε στην χώρα η αλλαγή του κυβερνώντος κόμματος (τέτοια είναι ελάχιστα στις μέρες μας).
Η λειτουργικότητα σε οργανωτικό επίπεδο προϋποθέτει την προσαρμογή του συστήματος οργάνωσης στα διαφορετικά ωράρια των μελών, κάτι το οποίο σήμερα δεν καθίσταται εφικτό. Για το λόγο αυτό είναι ανάγκη να εκμεταλλευτούμε το διαδίκτυο, ως το βασικό φορέα πληροφόρησης.
Η μετάβαση ενός κόμματος σε ανοικτό κόμμα προϋποθέτει αλλαγές στην νοοτροπία και την κουλτούρα των στελεχών του. Η πιο σημαντική αλλαγή είναι η μεταστροφή της σκέψης των στελεχών από το εγώ στο εμείς. Τα στελέχη πρέπει να αναλαμβάνουν δράσεις με θετικό αντίκτυπο στην κοινωνία και όχι σε συγκεκριμένα άτομα αν θέλουν να διατηρούν τη θέση τους. Έτσι, ο βουλευτής αντί να καταφεύγει στο ρουσφέτι, διορίζοντας έναν ψηφοφόρο του, να προκαλεί τις προϋποθέσεις άνθησης μιας επιχείρησης προσβάλλοντας την ανεργία. Ένα τέτοιο κόμμα θα πρέπει να προτιμά τη φιλοσοφία των εκλογών με λίστα παρά αυτών με σταυρό, ώστε τα στελέχη να παίρνουν σειρά με βάση την απήχηση των θέσεων και απόψεών τους στη βάση και στο κόμμα και όχι με βάση τις ρουσφετολογικές επιδόσεις τους.
Φίλες και φίλοι,
Πριν 8 μέρες, σε αυτή την αίθουσα, συζητήσαμε ως Γενική Συνέλευση για το νέο Καταστατικό. Εκεί, τελειώνοντας την ομιλία μου, έκανα μια πρόταση, που πιθανόν κάποιους να ενόχλησε. Θα την επαναλάβω, γιατί πιθανότατα δεν έγινε αντιληπτή.
Μιλώντας με όρους 2008, με το βλέμμα προς το μέλλον και με δεδομένες τις ραγδαίες αλλαγές στο πολιτικό σκηνικό, προτείνω να αποσύρουν την υποψηφιότητά τους όσοι έχουν συμμετάσχει στα προηγούμενα Συνέδρια και όσοι έχουν εκθέσει τον εαυτό τους σε διαδικασία εκλογής συνέδρου από 2 φορές και πάνω. Αυτό και μόνο ως πράξη γενναιότητας και μεγαλοψυχίας θα καταδείξει ότι στο ΠΑΣΟΚ υπάρχει συνέχεια και όχι άνθρωποι καρφωμένοι σε ρόλους και καρέκλες. Είναι ζήτημα αρχής απέναντι στο νέο που έρχεται και το οποίο εγκλωβίζεται από τους παλαιότερους.
Δεν είναι ρατσιστική αντίληψη, είναι διάθεση για φυγή προς τα εμπρός. Επιτέλους, ας ανοίξετε το δρόμο, αποδεσμεύστε τις νέες δυνάμεις του ΠΑΣΟΚ, που τόσο καιρό μένουν κάτω από την σκιά σας. Δείξτε πως και θέλετε και μπορείτε να αφήσετε να ανθίσουν όλα τα λουλούδια. Εξάλλου, ήδη μετράμε 34 χρόνια από τη Μεταπολίτευση και το πολιτικό παιχνίδι δεν παίζεται με όρους της δεκαετίας του ’70. Είναι η μεγάλη ευκαιρία να συνειδητοποιήσει η κοινωνία ότι αλλάζουμε, αρχίζοντας από εδώ. Και να ξέρετε ότι μια τέτοια κίνηση θα χαρακτηριστεί κίνηση θάρρους και εμπιστοσύνης.
Το τοπικό σύστημα ΠΑΣΟΚ, όμως, αντέδρασε! Και την Κυριακή που έρχεται και που ο πολίτης καλείται να εκλέξει ποιοι θα τον εκπροσωπήσουν στο Συνέδριο, η Δ.Ο. επιλέγει το δρόμο των μηχανισμών. Επιλέγει το παιχνίδι του ποιος να ψηφίσει ποιον αντί να συζητήσουμε πολιτικά και να κριθούμε για θέσεις και απόψεις. Αντιδρά, γιατί φοβάται το "νέο", το "διαφορετικό". Φοβάται να "ανοίξει" το παιχνίδι, γιατί αυτό το "άνοιγμα" θα αρχίσει να πριονίζει τις καρέκλες. Και είναι γνωστή η αγάπη κάποιων για τις καρέκλες.... Αυτό δε μας πτοεί και θα συνεχίσουμε. Απλά, ένα Συνέδριο που θα μπορούσε να είναι Συνέδριο Επανίδρυσης, θα είναι ένα ακόμη Συνέδριο κοινωνικών επαφών και συμψηφισμών. Ένα Συνέδριο, στο οποίο η Δ.Ο. δε θα καταθέσει απόψεις των παρόντων στο Συνέδριο, αλλά των απόντων από αυτό. Αρκέστηκε σε δυο Γενικές Συνελεύσεις. Η σημερινή συζήτηση ήταν αποτέλεσμα κάποιων που αποφασίσαμε πως ο διάλογος είναι η πεμπτουσία της Δημοκρατίας, αλλά και η ανάγκη να ακούσουμε όλους εσάς που ήρθατε εδώ. Και σας καλούμε να σταθείτε στο πλευρό μας για να σηκώσουμε τον ήλιο και πάλι πάνω από την Ελλάδα."
Έχοντας αναλωθεί σε μάχη χαρακωμάτων για την ανάδειξη Προέδρου, αφήσαμε στο περιθώριο, «για μια άλλη φορά» το μεγάλο ζητούμενο, που δεν είναι άλλο από την αναζήτηση των αιτίων της ήττας. Κυττάξαμε το δέντρο, αφήνοντας το δάσος. Μόνο που τώρα ήρθε η ώρα και για αυτό.
Ένας από τους κυριότερους λόγους της ήττας ήταν η εκφυλισμένη, παρακμιακή και αναποτελεσματική δομή και λειτουργία του κόμματός μας. Μια δομή που παραπέμπει σε άλλες δεκαετίες, άνευρη, χωρίς αντανακλαστικά.
Δύο μέρες μετά τις εκλογές ο δημοσιογράφος Π. Τσίμας στις ειδήσεις, ανέφερε ότι στο εκλογικό τμήμα που ψήφισε, για πρώτη φορά από το 1981, δεν υπήρχε εκλογικός αντιπρόσωπος του ΠΑΣΟΚ. Όλοι ξέρουμε ότι αυτό συνέβη σε πολλά εκλογικά τμήματα, σε όλη την Ελλάδα, δείχνοντας για πολλοστή φορά ότι αυτό το συνονθύλευμα που έχει τη μορφή κόμματος, δεν λειτουργεί, δεν υπάρχει.
Η υφιστάμενη δομή, έχει αφήσει ελάχιστο κόσμο στις Οργανώσεις μας. Οι χώροι, παραμένουν πεισματικά στα χέρια κάποιων γραμματέων, που εξυπηρετούν τοπικά και μη συμφέροντα, αδιαφορώντας για την τοπική κοινωνία και εμφανιζόμενοι ως το «ΠΑΣΟΚ». Και εδώ έχουμε το πρώτο ερώτημα. Ποιο ΠΑΣΟΚ; Αυτοί οι άνθρωποι είναι το ΠΑΣΟΚ της αδιαφορίας, του μικρόψυχου παλαιοκομματισμού, ταυτισμένοι πλήρως με την καθεστωτική αντίληψη του παρελθόντος και εγκλωβισμένοι στο τέλμα που οι ίδιοι και οι παρατρεχάμενοί τους, έχουν οδηγήσει τη Δημοκρατική Παράταξη και κατ΄ επέκταση τη χώρα. Μάθαμε να είμαστε όλοι αρχηγοί, βαρόνοι, βαρονέτοι, λόρδοι και στρατηγοί μιας παράταξης που πλέον δεν έχει στρατό…
Και τώρα, τι; Τώρα όλα ανατρέπονται. Αλλάζει ο χάρτης του ΠΑΣΟΚ, προκειμένου να αποκτήσουμε και πάλι κινηματικό χαρακτήρα, πέρα από τα σημερινά βαλτώδη δεδομένα. Η πρόταση είναι απλή. Αυτοοργάνωση Συμμετοχική Δημοκρατία Ανοιχτό Κόμμα.
Θέλω να αναλύσω, χωρίς να κουράσω, τους όρους που προανέφερα.
Τι είναι η Αυτοοργάνωση; Πώς την αντιλαμβανόμαστε και τι ζητούμε από αυτήν;
Η Αυτοοργάνωση είναι μια διαδικασία, η οποία χαρακτηρίζει τα συστήματα με υψηλό επίπεδο πολυπλοκότητας και συνίσταται στην ικανότητά τους, με μεταβαλλόμενες εξωτερικές και εσωτερικές συνθήκες, να δημιουργούν, να αναπαράγουν, να διατηρούν και (είτε) να τελειοποιούν την οργάνωση τους. Η δημιουργία δεσμών, ο μετασχηματισμός και η αναδιάρθρωση δεσμών μεταξύ των μερών (στοιχείων) του συστήματος, ο προσανατολισμός και η σχετική ανεξαρτησία, αυτονομία από το περιβάλλον, είναι γνωρίσματα των διαδικασιών αυτοοργάνωσης, οι οποίες αποτελούν πλευρά της αυτοανάπτυξης (βλ. ανάπτυξη).
Η αυτοοργάνωση χαρακτηρίζεται από καταστάσεις δυναμικής κινητικής ισορροπίας - ανισορροπίας, η οποία διατηρείται μέσω περίπλοκων προσαρμοστικών αντιφάσεων, μέσω της ανανέωσης βασικών δομών, λειτουργιών και ιδιοτήτων και μέσω της διαρκούς λειτουργικής αυτορρύθμισης όλων των μερών.
Στην ανθρώπινη κοινωνία παρατηρούνται διάφορες βαθμίδες ιστορικών τύπων αυτοοργάνωσης, από τη φυσική (οργανική, αγελαία κ.λπ.) αυτοοργάνωση σε διάφορες μορφές σταδιακού μετασχηματισμού της φυσικής αυτοοργάνωσης σε κοινωνική - πολιτισμική.
Τι μας αφορά αυτό; Η σημερινή πραγματικότητα, όπως προανέφερα, δεν είναι ελκυστική στην κοινωνία. Δεν πείθει, δεν έχει τη δυναμική να ανατρέψει το παρόν σκηνικό. Και όχι μόνον αυτό, αλλά η παρουσία του Κινήματος, επί πολλά χρόνια στην εξουσία, κατέστησε τους ανθρώπους των οργανώσεων ανθρώπους του συστήματος κυβερνητισμού.
Αυτή την περίοδο, λίγο μετά την ήττα των εθνικών εκλογών, παρατηρήθηκε το φαινόμενο αθρόας συμμετοχής πολιτών σε εκδηλώσεις υπέρ του ενός ή του άλλου υποψήφιου. Και το πιο σημαντικό, σε αυτή καθεαυτή τη διαδικασία των εκλογών συμμετείχαν 800.000 και πλέον πολίτες, που σηκώθηκαν από τον καναπέ, βγήκαν στο δρόμο και έδωσαν απαντήσεις σε όλους. Πού οφείλεται αυτό; Κυρίως στην αντίδραση νέων ανθρώπων, άφθαρτων πολιτικά, που, εκμεταλλευόμενοι τις νέες τεχνολογίες, έδωσαν μάθημα οργάνωσης, στις παραλυμένες, έως ανύπαρκτες Τ.Ο.. Και μέσω των νέων τεχνολογιών, αναπτύχθηκαν φιλίες και σχέσεις, ομάδες ανθρώπων, που πιστεύουν ότι κάτι γίνεται, κάτι αλλάζει. Αυτή τη μεγάλη ευκαιρία, οφείλουμε να την εκμεταλλευτούμε ώστε να δώσουμε τη δυνατότητα σε όσο το δυνατό περισσότερο κόσμο να οργανωθεί, να σχηματίσει ομάδες και να ασχοληθεί με τα προβλήματα που τον απασχολούν. Δίνεται η δυνατότητα να αναληφθούν πρωτοβουλίες, που είναι εξαιρετικά καινοτόμες για την πραγματικότητά μας.
Η αυτοοργάνωση δεν είναι μια διαδικασία που η οργανωμένη βάση πρέπει να φοβάται ή να την τρομάζει. Το αντίθετο μάλιστα. Οι πρωτοβουλίες των πολιτών, δίνουν την ευχέρεια να προχωρήσουν ζητήματα πέρα από τις στενές κομματικές δομές και αντιλήψεις. Δεν είναι το ζητούμενο να χειραγωγηθούν οι πρωτοβουλίες των πολιτών, αλλά να ενισχυθούν σε ένα πλαίσιο στήριξης με πολιτική θέση. Επιδίωξη είναι να υπάρξει ανάπτυξη των δικτύων. Μέσω διαδικτύου, υπάρχει δυνατότητα ανάπτυξης θέσεων και απόψεων από τη μια άκρη της γης στην άλλη. Αυτό προσφέρει το πλεονέκτημα ότι ανταλλάσσονται απόψεις με πολίτες όλων των χωρών της γης, άρα ενισχύεται η πληροφόρηση και η γνώση.
Η αυτο-οργάνωση έχει οριζόντια δομή και όχι κάθετη. Υπάρχει ένα σημείο αναφοράς και όχι μια κομματική γραφειοκρατία κομμουνιστικού τύπου. Το ΠΑΣΟΚ πάντοτε έδειχνε το δρόμο της πρωτοπορίας.
Σκοπός της αυτοοργάνωσης (ή μάλλον θεωρητικός στόχος προς το παρόν και ελπίζω πράξη σύντομα) είναι να «λειτουργήσει» εκεί που τελειώνει η αρμοδιότητα των ΝΕ και ΤΟ και αρχίζει η κοινωνία. Δηλαδή, οι αυτο-οργανώσεις είναι το σημείο επαφής ΝΕ και ΤΟ με τους ενεργούς πολίτες αυτής της κοινωνίας. Εκτιμώ ότι δεν υπάρχει περίπτωση οι «ανοιχτές» ΤΟ και ΝΕ να λειτουργήσουν και να παράγουν κοινωνικό έργο. Δηλαδή, όσο και αν «ανοίξουν» οι ΤΟ και οι ΝΕ και να εκδημοκρατιστούν, δεν είναι δυνατό στην εποχή μας να έχουν την ευρεία απήχηση και συμμετοχή που επιθυμούν όσοι υποστηρίζουν τις ΤΟ και ΝΕ. Αντίθετα, θα έλεγα ότι πρέπει η συζήτηση να στραφεί στην μείωση των καθηκόντων και υποχρεώσεων τους. Να ασχολούνται, μόνο με την εκλογή τοπικών κομματικών αξιωματούχων και το συντονισμό και επίβλεψη των ομάδων της βάσης.
Να ξεκαθαριστεί ότι δεν επιδιώκεται άλλος ένας κομματικός μηχανισμός, αλλά ένας «άλλος» τρόπος δράσης, με έμφαση στην κοινωνία και στα προβλήματα που την απασχολούν, σε κάθε επίπεδο. Είναι η πιο μεγάλη ευκαιρία να αξιοποιηθεί το κίνημα των πολιτών και μέσω των πρωτοβουλιών τους, να αφυπνιστεί η σημερινή απαθής κοινωνία των ανθρώπων του καναπέ. Οφείλουμε να στηρίξουμε την αυτοοργάνωση, να συμμετάσχουμε όλοι μας σε τέτοιες κινήσεις, να ξεσηκώσουμε τον κόσμο να αντιδράσει, με θέματα που τον αφορούν και τον προβληματίζουν.
Η Συμμετοχική Δημοκρατία δεν είναι μια νέα ιδέα ως εκδοχή του δημοκρατικού τρόπου οργάνωσης της κοινωνίας.
Κατά τον 19ο αιώνα αναπτύχθηκε ως μια εναλλακτική θέση - απάντηση στον ατομικό φιλελευθερισμό και στον σοσιαλιστικό κολεκτιβισμό. Στη συνέχεια μάλιστα έπαιξε τον ρόλο μιας πιο συγκεκριμένης και συγκροτημένης κριτικής απέναντι στην τερατώδη ανάπτυξη και επέκταση της κρατικής γραφειοκρατίας και του συγκεντρωτισμού της Διοίκησης. Με άλλα λόγια, απετέλεσε την κριτική φωνή απέναντι στην γραφειοκρατική γιγάντωση του Κράτους, η οποία υπονόμευε την εύρυθμη λειτουργία της αντιπροσωπευτικής δημοκρατίας της εποχής.
Στην αρχική της διατύπωση η συμμετοχική δημοκρατία ως πολιτική θεωρία είχε δύο χαρακτηριστικά γνωρίσματα. Το πρώτο ήταν η υποστήριξη της ιδέας μιας αποσυγκεντρωτικής οικονομικής οργάνωσης βασισμένης μεταξύ άλλων αρχών και σε εκείνες της συνεργασίας και της αλληλεγγύης. Το δεύτερο ήταν η κριτική που κατέθετε για το συγκεντρωτικό και κυρίαρχο κράτος προωθώντας ταυτόχρονα τις ιδέες ενός ριζοσπαστικού ομοσπονδιακού κράτους και ενός πολιτικού πλουραλισμού.
Οι υποστηρικτές της συμμετοχικής δημοκρατίας πίστευαν αρχικά στην προώθηση της ιδέας του εθελοντισμού και των εθελοντικών οργανώσεων που προκύπτουν απ' αυτόν, καθώς και στην ιδέα της αυτοκυβέρνησης.
Οι στοχαστές που αποτελέσανε τις διανοητικές πηγές προέλευσης και επεξεργασίας της συμμετοχικής δημοκρατίας υπήρξαν πολλοί. Αν εξαιρέσει κανείς την παράδοση που ανατρέχει πίσω στην αρχαία Αθήνα, όπου ουσιαστικά για πρώτη φορά εμφανίζεται ο προβληματισμός γύρω από τους τρόπους συμμετοχής του πολίτη στα κοινά και της δεοντολογίας που τη συνοδεύει, σχετικά εύκολα μπορούμε να επισημάνουμε και να καταγράψουμε έναν αριθμό πολιτικών στοχαστών που επεξεργάστηκαν τις ιδέες της συμμετοχής μέσα στα χρόνια μέχρι τις μέρες μας.
Ποιες είναι όμως κάποιες από τις κύριες θέσεις της Συμμετοχικής Ιδέας;
1. Ελευθερία και Ισότητα
Η Συμμετοχική Δημοκρατία (participative ή associative democracy) τα τελευταία σαράντα περίπου χρόνια σχετίζεται στενά με την Νέα Αριστερά.
Η Νέα Αριστερά δεν ταυτίζεται με ένα μόνο ρεύμα πολιτικής σκέψης και προβληματισμού, αλλά, αντίθετα, αποτελεί μια σύνθεση ιδεών με πολλές και ποικίλες προελεύσεις. Ο όρος συμμετοχική δημοκρατία χρησιμοποιείται συχνά για να αποδώσει ορολογικά ένα πλατύ φάσμα μοντέλων δημοκρατίας, τα οποία ξεκινάνε από εκείνα της αρχαίας Αθήνας της κλασσικής περιόδου και φθάνουν μέχρι ορισμένες συγκεκριμένες μαρξιστικές θέσεις.
Η συμμετοχική δημοκρατία μετά τον Δεύτερο Παγκόσμιο Πόλεμο και ειδικότερα μετά την δεκαετία του '70, έχει υπάρξει το βασικό εναλλακτικό μοντέλο της αριστερής σκέψης απέναντι στη «νομικά θεσμοθετημένη δημοκρατία» της Δεξιάς, δηλαδή της κλασσικής κοινοβουλευτικής δημοκρατίας όπως την γνωρίζουμε στην πράξη. Πιο συγκεκριμένα η «θεσμοθετημένη δημοκρατία» είναι αυτή η οποία παραχωρεί και κατοχυρώνει μεν νομοθετικά και «εν δικαίω» δικαιώματα (πολιτικά, αστικά, οικολογικά, πολιτιστικά, κ.α.) σε όλους τους πολίτες, αλλά δεν φροντίζει, ή τουλάχιστον φροντίζει πλημμελώς, για την εξασφάλιση της δυνατότητας να ασκούνται τα δικαιώματα αυτά στη πράξη. Με άλλα λόγια, είναι διαφορετικό το να έχεις δικαιώματα και διαφορετικό να μπορείς να τα ασκήσεις πρακτικά. Όπως θα φανεί πιο κάτω το δεύτερο σκέλος είναι εκείνο που ενδιαφέρει κυρίως τους υποστηρικτές της συμμετοχικής ιδέας του όποιου χώρου εφαρμογής της.
Μπορεί ο όρος συμμετοχική δημοκρατία να καλύπτει ένα ευρύ φάσμα πολιτικής και οικονομικής οργάνωσης της κοινωνίας. Μπορεί η Νέα Αριστερά να έχει ποικίλες και διακριτές πηγές ιδεολογικής προέλευσης. Εκείνο, όμως, το σημείο στο οποίο συμπίπτουν και συμφωνούν όλοι οι στοχαστές και εκφραστές της είναι το αμέσως παρακάτω. Αμφισβητούν έντονα την θέση του φιλελευθερισμού σύμφωνα με την οποία τα άτομα στις σύγχρονες φιλελεύθερες και αντιπροσωπευτικές δημοκρατίες είναι «ελεύθερα και ίσα». Γενικά η φιλελεύθερη σκέψη θεωρεί δεδομένο αυτό που απαιτεί προσεκτική εξέταση. Δηλαδή η από το νόμο ύπαρξη και παροχή ορισμένων δικαιωμάτων ελευθερίας και ισότητας, παρόλο που δεν είναι διόλου αμελητέα, έχει ελάχιστη αξία, όταν δεν μπορεί κανείς να τα ασκήσει πρακτικά. Οι υποστηρικτές της συμμετοχικής ιδέας ισχυρίζονται ότι ο βαθμός ελευθερίας και ισότητας που απολαμβάνει ο κάθε πολίτης, πρέπει να κρίνεται με βάση τις ελευθερίες που είναι χειροπιαστές. Γίνονται δε χειροπιαστές όταν μπορούν να αναπτυχθούν και να ασκηθούν τόσο στη σφαίρα της κρατικής εξουσίας, όσο και σε εκείνη της ιδιωτικής οικονομίας, όσο, επίσης, και στο πλαίσιο της κοινωνίας των πολιτών. Και συνεχίζουν διαπιστώνοντας ότι, όταν οι ελευθερίες και τα παρεχόμενα δικαιώματα ισότητας δεν έχουν συγκεκριμένο και σαφές περιεχόμενο, δεν μπορεί να ισχυριστεί κανείς με πειστικότητα ότι έχουν και αποφασιστικές επιπτώσεις στην καθημερινή ζωή του πολίτη.
Πάνω σε αυτό το σκεπτικό οικοδομήθηκε η σκέψη σύμφωνα με την οποία οι πολίτες θα αποκτήσουν πιο συγκεκριμένα και σαφή πολιτικά και άλλα δικαιώματα, όταν ενεργοποιηθούν δια της συμμετοχής σε κάθε εφικτή γι' αυτούς εκδήλωση του πολιτικοδιοικητικού και οικονομικού μηχανισμού λήψης αποφάσεων. Η συμμετοχή του πολίτη στη λήψη αποφάσεων δεν συνιστά μόνο μια κεντρική θέση στη συλλογιστική της συμμετοχικής δημοκρατίας αλλά συνιστά κυρίως την πεμπτουσία της δημοκρατικής υπόστασης των πολιτών σε μια σύγχρονη κοινωνία. Στο πλαίσιο της αντιπροσωπευτικής δημοκρατίας η συμμετοχή του πολίτη εξαντλείται κυρίως στην δια της ψήφου του εκδήλωση της βούλησής του σε τακτά διαστήματα, καθώς επίσης και σε άλλες ενώσεις, κυρίως επαγγελματικές.
2. Σχέση Κράτους - Κοινωνίας και Πολίτη
Η συμμετοχική ιδέα απαντά με την πρόταση - αίτημα μιας εκτεταμένης αλλαγής και ουσιαστικής κατά το περιεχόμενο βελτίωσης της σχέσης κράτους - πολίτη - κοινωνία. Η απάντηση που δίνει είναι ότι με την μεγαλύτερη δυνατή ενεργοποίηση συμμετοχής σε υπάρχοντες δημόσιους, ιδιωτικούς και κοινωφελείς θεσμούς και οργανώσεις, καθώς και με την δημιουργία νέων, ελαττώνεται σημαντικότατα το έλλειμμα και η κρίση αντιπροσώπευσης, το οποίο παρατηρείται τις τελευταίες δεκαετίες στη λειτουργία της αντιπροσωπευτικής δημοκρατίας.
Το σημαντικό είναι ότι η διεύρυνση της συμμετοχής, θα οδηγήσει στη διαφοροποίηση, δομικά και λειτουργικά, μεγάλου μέρους της κρατικής διοίκησης στην καθημερινότητά της. Η διοίκηση, συμπεριλαμβανόμενης και της εκάστοτε κυβέρνησης, δεν θα εμφανίζει τον σημερινό εξουσιαστικό χαρακτήρα που είναι το στίγμα της, αλλά θα παίζει περισσότερο τον ρόλο του παραλήπτη ατομικών αιτημάτων μεταξύ ανταγωνιζομένων πολιτικών. Κάτι τέτοιο θα οδηγήσει, όπως έχει ήδη γίνει αλλού, στην ουσιαστική αλλοίωση της κρατικής εξουσίας. Μεταξύ της ψηφοθηρικής/κομματικοκρατίας και της αγορακρατικής/κερδοσκοπίας υπάρχει ένας τρίτος θεσμικός χώρος, ο οποίος καθορίζεται από την κοινωνία των πολιτών και από αυτόνομες και ανεξάρτητες Αρχές, ο πολλαπλασιασμός των οποίων αποτελεί κεντρική θέση της συμμετοχικής ιδέας.
3. Ερωτήματα
Τελειώνοντας την κατ' ανάγκη ανεπαρκή αυτή παρουσίαση, πρέπει να γίνει αναφορά και σε μερικά αναπάντητα ερωτήματα που έχουν κατά καιρούς τεθεί στο πλαίσιο της συμμετοχικής ιδέας. Τα ερωτήματα αυτά λειτουργούν σε δύο επίπεδα: Αφενός μεν αποτελούν μέρος της κριτικής που έχει δεχθεί το μοντέλο αυτό ως πολιτική πρόταση, αφετέρου δε παίζουν το ρόλο αφετηρίας για πληρέστερη διερεύνηση με σκοπό την βελτίωσή του.
Ανεξάρτητα με το αν η συμμετοχική δημοκρατία είναι ένα ελκυστικό και άξιο υπεράσπισης μοντέλο κοινωνικής οργάνωσης, για να γίνει και αξιόπιστο, οφείλει να επεξεργαστεί και απαντήσει σε θεμελιακά ζητήματα όπως, για παράδειγμα, το πώς θα οργανωθεί στη πράξη η οικονομία και οι θεσμοί της και το πως θα συνδέεται με τους υπάρχοντες πολιτικούς μηχανισμούς? πώς θα συνδυάζονται θεσμοί της αντιπροσωπευτικής δημοκρατίας με εκείνους της άμεσης? πώς θα ελέγχονται το πεδίο, το εύρος και η εξουσία των οργανώσεων της Διοίκησης? πώς τα συστήματα μέριμνας, όπως η παιδική, και πώς τα συστήματα διευκόλυνσης των νοικοκυριών θα συνδέονται με την εργασία και σε προέκταση με την ισότητα των δύο φύλλων στον επαγγελματικό στίβο? πώς, επίσης, θα διασφαλίζεται το δικαίωμα ορισμένων να «μη συμμετέχουν» στο πολιτικό σύστημα.
Πρόκειται για δύσκολα, και, κυρίως σύνθετα ερωτήματα. Η απάντηση πρέπει να ξεκινήσει από την λειτουργία και την οργάνωση της Πολιτείας, της Δημόσιας Διοίκησης και της ιδιαίτερης θέσης που κατέχει ο Ιδιωτικός τομέας.
Τα ερωτήματα γίνονται ωστόσο πιο σημαντικά και σπουδαία επειδή η Συμμετοχική Δημοκρατία δεν προτείνει απλά ένα σύνολο διαδικασιών, αλλά κυρίως, έναν τρόπο ζωής.
Με την φράση του Προέδρου του Κινήματος Γιώργου Παπανδρέου «ΠΑΡΤΕ ΤΙΣ ΤΥΧΕΣ ΣΤΑ ΧΕΡΙΑ ΣΑΣ» στην ουσία ο Πρόεδρος μεταφέρει την ευθύνη διεκδίκησης των ανωτέρω στόχων στους ίδιους τους πολίτες. Δείχνει τον άλλο δρόμο.
Όμως οι προϋποθέσεις για την διεκδίκηση αυτή είναι:
· Οι πολίτες να έχουν γνώση.
· Οι πολίτες να τεκμηριώνουν τις διεκδικήσεις τους.
· Οι πολίτες να αντιστέκονται στις «προσφορές» των σημερινών εξουσιών που ισχυροποιούν και διαιωνίζουν την κατάσταση.
· Οι πολίτες να δημιουργήσουν τοπικά, συλλογικά μέτωπα αντίστασης και διεκδίκησης (ανοικτό Κόμμα - τοπικές οργανώσεις, κινήσεις)
Θα ήθελα να κλείσω με μια αναφορά μου στο Ανοιχτό Κόμμα.
Ρίχνοντας μια ματιά στην κοινωνία, στις δομές και στους τρόπους που λειτουργεί, θα αντιληφθεί ότι όταν μιλούμε για ένα ανοιχτό κόμμα κάτω από μια ιδεολογική και πολιτική ομπρελά, αυτό προϋποθέτει μια ισχυρή μετάλλαξη της κοινωνίας σε συγκεκριμένους άξονες. Η κοινωνίας μας και οι πολίτες μπορούν να προβούν σε έναν αγώνα αλλαγής και καταπολέμησης στερεότυπων που χρόνια ριζώνουν και ανθίζουν εις βάρος της ίδιας της κοινωνίας; Ή τουλάχιστον εκείνης της κοινωνίας που επιθυμούμε ως προοδευτικοί και αριστεροί αυτοαποκαλούμενοι σήμερα;
Οι αυτοαποκαλούμενοι σήμερα στο όνομα της αριστεράς και της προόδου καθοδηγούν καταστάσεις χειραγωγώντας αδύναμους για συγκεκριμένους ιδιοτελής στόχους. Στο όνομα ενός καλού του συνόλου, καταπατούνται όλες οι λαϊκές και ανθρώπινες άξιες που προσδιορίζουν την κοινωνική συμβίωση και εξυψώνουν τον άνθρωπο και το πνεύμα του. Άρα διαπιστώνουμε ότι η δημιουργία και συμμετοχή σε ένα νέο κοινωνικό κίνημα θα πρέπει να προσδιορίσει τους στόχους της και να έχει κινητήριες δυνάμεις υγιείς που θα υπηρετούν τις διαχρονικές πανανθρώπινες άξιες που οδηγούν στη ευημερία όλης της κοινωνίας. Έτσι πρώτα από όλα θα πρέπει εμείς οι ίδιοι να αποδεχτούμε την νέα ανάγκη που προδιαγράφεται, να απορρίψουμε πεποιθήσεις που θα οδηγήσουν σε λάθος επιλογές, σε λάθος αντιλήψεις και τελικά σε μια σαθρή ανακύκλωση της υπάρχουσα κατάστασης με τον κίνδυνο και πάλι να αποτύχουμε.
Είναι επιτακτική η ανάγκη αλλαγής νοοτροπίας και γενικής συστράτευσης των πολιτών γύρω από τα προβλήματα του. Αξίες όπως το ήθος η δημοκρατία και η αξιοκρατία να είναι συνώνυμα της ανάδειξης στελεχών ικανών που θα αναλάβουν το κάλεσμα των πολιτών σε αγώνες. Μόνο έτσι οι πολίτες θα πιστέψουν στο όραμα της νέας κατάστασης που ανταποκρίνεται πλήρως στις ανάγκες του και θα αγωνιστεί για την υλοποίηση του. Μόνο τότε θα παραμεριστούν όλες οι προσωπικές διαφωνίες για ασήμαντα θέματα και θα ενώσουν τις δυνάμεις για την επίτευξη του δύσκολου αυτού σκοπού.
Κανένας δεν περισσεύει σε ένα τέτοιο αγώνα. Αρκεί να το πιστέψουμε ότι μπορούμε να διαμορφώσουμε αυτό που οραματιζόμαστε με μια μεγάλη κοινωνική συμμαχία όπου όλοι θα συμμετέχουν ενεργά τηρώντας τις παραπάνω προϋπόθεσης. Πάνω από όλα είναι το καλό του συνόλου και όχι το προσωπικό συμφέρον γιατί πολύ απλά όλοι είμαστε το ίδιο σημαντικοί σε μια τέτοια κοινωνία. Δε επιτρέπεται πλέον να αφήνουμε εκείνους που προσπαθούν να μας εξαπατήσουν, να ηγούνται και να εκπροσωπούν εμάς χωρίς εμάς. Να εκπροσωπούν αυτό που οι ίδιοι πιστεύουν χωρίς να έχουν αντιληφθεί τη πραγματικότητα η έστω δε θέλουν να την αντιληφθούν για τους δικούς τους αδιάφορους λόγους.
Μπορεί όμως ένα ανοικτό κόμμα να είναι παράλληλα λειτουργικό σε οργανωτικό επίπεδο; Μια γρήγορη απάντηση σε αυτή την ερώτηση δεν μπορεί παρά να τείνει να είναι αρνητική, καθώς το οργανωτικό επίπεδο αποκτά αξία και ρόλο στα (κλειστά) κόμματα.
Υπάρχουν κόμματα και κόμματα-κινήματα. Τα τελευταία μοιάζουν με το ΠΑΣΟΚ του 1981. Τότε το μέλος του κόμματος δεν ήταν α) ένα οργανωτικό στέλεχος (κομματάρχης), ή, β) ένας υποψήφιος για να διοριστεί ή για να νομιμοποιήσει την παρανομία του (α και β οι δύο κατηγορίες μελών κόμματος). Τότε υπήρχαν μέλη που πίστευαν σε ιδέες και στις αλλαγές που θα επέφερε στην χώρα η αλλαγή του κυβερνώντος κόμματος (τέτοια είναι ελάχιστα στις μέρες μας).
Η λειτουργικότητα σε οργανωτικό επίπεδο προϋποθέτει την προσαρμογή του συστήματος οργάνωσης στα διαφορετικά ωράρια των μελών, κάτι το οποίο σήμερα δεν καθίσταται εφικτό. Για το λόγο αυτό είναι ανάγκη να εκμεταλλευτούμε το διαδίκτυο, ως το βασικό φορέα πληροφόρησης.
Η μετάβαση ενός κόμματος σε ανοικτό κόμμα προϋποθέτει αλλαγές στην νοοτροπία και την κουλτούρα των στελεχών του. Η πιο σημαντική αλλαγή είναι η μεταστροφή της σκέψης των στελεχών από το εγώ στο εμείς. Τα στελέχη πρέπει να αναλαμβάνουν δράσεις με θετικό αντίκτυπο στην κοινωνία και όχι σε συγκεκριμένα άτομα αν θέλουν να διατηρούν τη θέση τους. Έτσι, ο βουλευτής αντί να καταφεύγει στο ρουσφέτι, διορίζοντας έναν ψηφοφόρο του, να προκαλεί τις προϋποθέσεις άνθησης μιας επιχείρησης προσβάλλοντας την ανεργία. Ένα τέτοιο κόμμα θα πρέπει να προτιμά τη φιλοσοφία των εκλογών με λίστα παρά αυτών με σταυρό, ώστε τα στελέχη να παίρνουν σειρά με βάση την απήχηση των θέσεων και απόψεών τους στη βάση και στο κόμμα και όχι με βάση τις ρουσφετολογικές επιδόσεις τους.
Φίλες και φίλοι,
Πριν 8 μέρες, σε αυτή την αίθουσα, συζητήσαμε ως Γενική Συνέλευση για το νέο Καταστατικό. Εκεί, τελειώνοντας την ομιλία μου, έκανα μια πρόταση, που πιθανόν κάποιους να ενόχλησε. Θα την επαναλάβω, γιατί πιθανότατα δεν έγινε αντιληπτή.
Μιλώντας με όρους 2008, με το βλέμμα προς το μέλλον και με δεδομένες τις ραγδαίες αλλαγές στο πολιτικό σκηνικό, προτείνω να αποσύρουν την υποψηφιότητά τους όσοι έχουν συμμετάσχει στα προηγούμενα Συνέδρια και όσοι έχουν εκθέσει τον εαυτό τους σε διαδικασία εκλογής συνέδρου από 2 φορές και πάνω. Αυτό και μόνο ως πράξη γενναιότητας και μεγαλοψυχίας θα καταδείξει ότι στο ΠΑΣΟΚ υπάρχει συνέχεια και όχι άνθρωποι καρφωμένοι σε ρόλους και καρέκλες. Είναι ζήτημα αρχής απέναντι στο νέο που έρχεται και το οποίο εγκλωβίζεται από τους παλαιότερους.
Δεν είναι ρατσιστική αντίληψη, είναι διάθεση για φυγή προς τα εμπρός. Επιτέλους, ας ανοίξετε το δρόμο, αποδεσμεύστε τις νέες δυνάμεις του ΠΑΣΟΚ, που τόσο καιρό μένουν κάτω από την σκιά σας. Δείξτε πως και θέλετε και μπορείτε να αφήσετε να ανθίσουν όλα τα λουλούδια. Εξάλλου, ήδη μετράμε 34 χρόνια από τη Μεταπολίτευση και το πολιτικό παιχνίδι δεν παίζεται με όρους της δεκαετίας του ’70. Είναι η μεγάλη ευκαιρία να συνειδητοποιήσει η κοινωνία ότι αλλάζουμε, αρχίζοντας από εδώ. Και να ξέρετε ότι μια τέτοια κίνηση θα χαρακτηριστεί κίνηση θάρρους και εμπιστοσύνης.
Το τοπικό σύστημα ΠΑΣΟΚ, όμως, αντέδρασε! Και την Κυριακή που έρχεται και που ο πολίτης καλείται να εκλέξει ποιοι θα τον εκπροσωπήσουν στο Συνέδριο, η Δ.Ο. επιλέγει το δρόμο των μηχανισμών. Επιλέγει το παιχνίδι του ποιος να ψηφίσει ποιον αντί να συζητήσουμε πολιτικά και να κριθούμε για θέσεις και απόψεις. Αντιδρά, γιατί φοβάται το "νέο", το "διαφορετικό". Φοβάται να "ανοίξει" το παιχνίδι, γιατί αυτό το "άνοιγμα" θα αρχίσει να πριονίζει τις καρέκλες. Και είναι γνωστή η αγάπη κάποιων για τις καρέκλες.... Αυτό δε μας πτοεί και θα συνεχίσουμε. Απλά, ένα Συνέδριο που θα μπορούσε να είναι Συνέδριο Επανίδρυσης, θα είναι ένα ακόμη Συνέδριο κοινωνικών επαφών και συμψηφισμών. Ένα Συνέδριο, στο οποίο η Δ.Ο. δε θα καταθέσει απόψεις των παρόντων στο Συνέδριο, αλλά των απόντων από αυτό. Αρκέστηκε σε δυο Γενικές Συνελεύσεις. Η σημερινή συζήτηση ήταν αποτέλεσμα κάποιων που αποφασίσαμε πως ο διάλογος είναι η πεμπτουσία της Δημοκρατίας, αλλά και η ανάγκη να ακούσουμε όλους εσάς που ήρθατε εδώ. Και σας καλούμε να σταθείτε στο πλευρό μας για να σηκώσουμε τον ήλιο και πάλι πάνω από την Ελλάδα."
Αυτή ήταν η εισήγησή μου στην εκδήλωση-ανοιχτή συζήτηση που πραγματοποιήθηκε την Πέμπτη 21/2 και ώρα 07.00 μμ στην Αίθουσα του Δημοστικού Συμβουλίου, του Δήμου Χολαργού.
Παρασκευή 15 Φεβρουαρίου 2008
«Εγώ, ο ελάχιστος»
Είναι ένα θέμα που με βασανίζει, ήθελα να το ανοίξω και η χτεσινή μέρα μου έδωσε την αφορμή. Δεν είναι άλλο από τη θέση της Εκκλησίας σήμερα και μετά τη λαίλαπα-Χριστόδουλος. Βέβαια, ο νεκρός δεδικαίωται, αλλά η ιστορική μνήμη καταγράφει.
Πριν 10 χρόνια, πέθανε ο μακαριστός Σεραφείμ. Αντάρτης με τα όλα του, ο άνθρωπος που όρκισε κυβερνήσεις από τις 25/11/1973, μέχρι λίγο πριν πεθάνει. Τι άφησε πίσω του; Το σεβασμό προς το πρόσωπό του, από όλους ανεξαιρέτως, γιατί είχε φροντίσει να κρατήσει αποστάσεις από τα πολιτικά ζητήματα, δίνοντας έμφαση στον κοινωνικό ρόλο της Εκκλησίας. Στις 28/4/1998 η Ιερά Σύνοδος εξέλεξε Αρχιεπίσκοπο Αθηνών και πάσης Ελλάδος τον Χριστόδουλο. Παρακολουθώντας καιρό πριν την εκλογή του, τον τρόπο που εκινείτο, με την υποδοχή του Νίκολας Μπερνς στο Βόλο, με τις τοποθετήσεις του σε θέματα εξωτερικής πολιτικής, αλλά και τη γενικότερη δράση του, όπως τη διασπορά φημών για τον ανθυποψήφιό του και σημερινό Αρχιεπίσκοπο, είχα τη βεβαιότητα ότι αυτός ο άνθρωπος θα κατάφερνε να ηγηθεί της Ελλαδικής Εκκλησίας. Τα αποτελέσματα είναι σε όλους γνωστά. Και εξελέγη Αρχιεπίσκοπος, κατηγορώντας τον Ιερώνυμο για οικονομικές ατασθαλίες και προκάλεσε πλήθος προβλημάτων και εξέτρεψε, τελικά, την Εκκλησία από τον κύριο ρόλο της, γινόμενος ο ίδιος αντιπολίτευση στην Κυβέρνηση ΠΑΣΟΚ και όταν το 2004 εξελέγη η Ν.Δ. στάθηκε στο πλευρό της μέχρι τα τελευταία του. Αυτά πια είναι ιστορία. Ο άνθρωπος κοιμήθηκε και έπρεπε η Εκκλησία να βρει τα βήματά της, έναν νέο Αρχιεπίσκοπο και κυρίως μια άλλη προσωπικότητα, που θα έδινε το δικό του στίγμα.
Μοίρα καλή έφερε τον Ιερώνυμο να εκλέγεται Αρχιεπίσκοπός Αθηνών και πάσης Ελλάδος της 7η Φεβρουαρίου 2008, δέκα χρόνια μετά την προηγούμενη αποτυχημένη προσπάθειά του, αποδεικνύοντας ότι το δίκαιο λάμπει. Γιατί ο κατασυκοφαντηθείς Ιερώνυμος, δικαιώθηκε στα δικαστήρια, ουδέποτε ο προκάτοχός του ζήτησε συγνώμη, αλλά, τελικά, η Ιερά Σύνοδος τον εξέλεξε, επιλέγοντάς τον ανάμεσα από τέσσερις ως τον ικανότερο.
Από την πρώτη στιγμή, έδωσε το δικό του στίγμα. Καταλάβαμε όλοι ότι πρόκειται για μια άλλη προσωπικότητα, έναν ανθρώπινο Αρχιεπίσκοπο, με ευαισθησίες και ανησυχίες.
Εδώ, νομίζω πως θα πρέπει να ξεκαθαρίσω κάτι σημαντικό. Δεν είμαι θρήσκος ή θρησκόληπτος, δεν τρέχω στις εκκλησίες κάθε Κυριακή ή τις γιορτές, δεν θεωρώ τον εαυτό μου πιστό ή άπιστο. Το μόνο που μου αρέσει είναι η Μεγάλη Εβδομάδα, που πάντοτε πήγαινα για να παρακολουθήσω αυτό το μεγαλείο του Βυζαντινού μέλους με τα λόγια κάποιων ανθρώπων που τους αποκαλέσαμε «Ευαγγελιστές». Βέβαια, με την πάροδο των χρόνων και την ολοένα εντεινόμενη εργασία μου, έχασα τα τελευταία 14 χρόνια και αυτή την ευκαιρία της Μεγάλης Εβδομάδας. Παρακολουθώ, όμως, με ιδιαίτερο ενδιαφέρον τα της Εκκλησίας, όχι ως πιστός, αλλά ως manager, όπως παρακολουθώ και άλλους τομείς εξουσίας. Αυτά για μένα, ξεκαθαρίζοντας θέσεις και απόψεις.
Η χτεσινή μέρα, όπως προανέφερα, μου έδωσε την αφορμή να γράψω. Παρακολούθησα τη διαδικασία ενθρόνισης του νέου Αρχιεπισκόπου. Το τελετουργικό με όλη τη μεγαλοπρέπεια, κατάλοιπο της βυζαντινικής παράδοσης. Παρόντες όλοι οι επίσημοι, σύμφωνα με το Πρωτόκολλο. Και εδώ φάνηκε η διαφορά του νέου Αρχιεπισκόπου. Σεμνός και σίγουρος για το δρόμο που η μοίρα του όρισε, με τεράστια εμπειρία από τη λάσπη που του έριξαν και δικαιωμένος, έστω και 10 χρόνια μετά. Έδειξε από την πρώτη στιγμή ποιος είναι ο ρόλος του ιεράρχη. Και ο λόγος του, αν και μακρύς, ουσιαστικά ήταν μια δέσμευση απέναντι σε όλους.
Γνωρίζοντας καλά τη θέση του, δεν αναλώθηκε σε φράσεις «σας πάω», αλλά με σοβαρότητα ζήτησε να πάνε οι Νεολαίοι κοντά του για να τους ακούσει, όχι για να τους μιλήσει.
«Εγώ, ο ελάχιστος», μια φράση που απηύθυνε την πρώτη στιγμή της εκλογής του και που την επανέναλαβε και χτες από τη θέση του Αρχιεπισκόπου. Πόσο μεγάλη φράση! Πόσο μεγάλο το μέγεθος του ανδρός που την λέει!
Θα σταθώ σε κάποια σημεία του λόγου του:
«Η αναφορά μας σε αυτά τα πρακτικά θέματα φέρνει αναγκαστικά στο προσκήνιο εύλογα ερωτήματα και περί της διαχειρίσεως της εκκλησιαστικής περιουσίας. Πιστεύω πως αυτό το κεφάλαιο πρέπει να επανεξεταστεί ενδελεχώς, με ανανεωμένα κριτήρια και πάντως όχι με τις μεθόδους του παρελθόντος. Πιστεύουμε πως οι καιροί απαιτούν να αναπτυχθούν πρωτοβουλίες οι οποίες να καθιστούν την Εκκλησία εύρωστη μεν, αλλά με μοναδικό σκοπό οι πόροι της να εξαργυρώνονται στην διακονία του ποιμνίου της και επομένως τα έσοδα από την διαχείριση της περιουσίας Της να επιστρέφουν στο λαό, ώστε να μην δημιουργείται με κανένα τρόπο η αίσθηση ότι έχει μετατραπεί ο οίκος του Θεού εις οίκον εμπορίου.»
Η αντίληψη πως η Εκκλησία δεν είναι Τράπεζα είναι ένα από τα σημαντικότερα σημεία της ομιλίας του. Από το έργο του στην περιφέρειά του ως μητροπολίτης Θηβών και Λεβαδείας, είναι βέβαιο ότι θα δώσει έμφαση στη χρηστή διαχείριση των οικονομικών ζητημάτων της Εκκλησίας. Τα πρώτα δείγματα γραφής τα έδωσε ήδη. Περιόρισε τη φρουρά του. Δεν κυκλοφορεί με αυτοκίνητο προπομπό, που θα του ανοίγει το δρόμο, όπως έκανε ο προκάτοχός του. Δείχνει ανθρώπινος, προσιτός, καθημερινός.
Κλείνω το σημείωμα αυτό όπως το έκλεισε ο ίδιος στον ενθρονιστήριο λόγο του, με τα λόγια του Κοσμά του Αιτωλού:
«Προσεύχομαι και παρακαλώ τον Θεό, όταν περάσει ο καιρός και πλησιάζω στο τέλος του κύκλου της επίγειας διακονίας μου να είμαι έτοιμος να απολογηθώ με παρρησία ενώπιον Θεού και ανθρώπων γι’ αυτόν τον θρόνο που μου εμπιστεύτηκε ο Κύριος. Θα ήθελα μέχρι τότε να έχω κατακτήσει το δικαίωμα να μιλήσω για αυτόν τον θρόνο, κοιτώντας σας στα μάτια και εκφραζόμενος με τον ίδιο τρόπο που ο άγιος Κοσμάς ο Αιτωλός μιλούσε για το σκαμνί του, λέγοντας:
«Εγώ με τη Χάρη του Θεού, μήτε σακούλα έχω, μήτε κασέλα, μήτε σπίτι, μήτε άλλο ράσο από αυτό που φορώ. Και το σκαμνί, όπου έχω, δεν είναι εδικό μου, δια λόγου σας το έχω. Άλλοι το λένε σκαμνί και άλλοι θρόνον. Δεν είναι καθώς το λέγετε. Αμή θέλετε να μάθετε τι είναι; Είναι ο τάφος μου και εγώ είμαι μέσα ο νεκρός οπού σας ομιλώ. Ετούτος ο τάφος έχει την εξουσίαν να διδάσκει βασιλείς και πατριάρχας, αρχιερείς, ιερείς, άνδρας και γυναίκας, παιδιά και κορίτσια, νέους και γέρους και όλον τον κόσμον».
Εύχομαι ολόψυχα να είναι καλότυχος και να μακροημερεύσει ο νέος Αρχιεπίσκοπος. Για να δώσει το πραγματικό νόημα της Εκκλησίας, μακριά από πολιτικές κορώνες και συλλογές υπογραφών…
Πριν 10 χρόνια, πέθανε ο μακαριστός Σεραφείμ. Αντάρτης με τα όλα του, ο άνθρωπος που όρκισε κυβερνήσεις από τις 25/11/1973, μέχρι λίγο πριν πεθάνει. Τι άφησε πίσω του; Το σεβασμό προς το πρόσωπό του, από όλους ανεξαιρέτως, γιατί είχε φροντίσει να κρατήσει αποστάσεις από τα πολιτικά ζητήματα, δίνοντας έμφαση στον κοινωνικό ρόλο της Εκκλησίας. Στις 28/4/1998 η Ιερά Σύνοδος εξέλεξε Αρχιεπίσκοπο Αθηνών και πάσης Ελλάδος τον Χριστόδουλο. Παρακολουθώντας καιρό πριν την εκλογή του, τον τρόπο που εκινείτο, με την υποδοχή του Νίκολας Μπερνς στο Βόλο, με τις τοποθετήσεις του σε θέματα εξωτερικής πολιτικής, αλλά και τη γενικότερη δράση του, όπως τη διασπορά φημών για τον ανθυποψήφιό του και σημερινό Αρχιεπίσκοπο, είχα τη βεβαιότητα ότι αυτός ο άνθρωπος θα κατάφερνε να ηγηθεί της Ελλαδικής Εκκλησίας. Τα αποτελέσματα είναι σε όλους γνωστά. Και εξελέγη Αρχιεπίσκοπος, κατηγορώντας τον Ιερώνυμο για οικονομικές ατασθαλίες και προκάλεσε πλήθος προβλημάτων και εξέτρεψε, τελικά, την Εκκλησία από τον κύριο ρόλο της, γινόμενος ο ίδιος αντιπολίτευση στην Κυβέρνηση ΠΑΣΟΚ και όταν το 2004 εξελέγη η Ν.Δ. στάθηκε στο πλευρό της μέχρι τα τελευταία του. Αυτά πια είναι ιστορία. Ο άνθρωπος κοιμήθηκε και έπρεπε η Εκκλησία να βρει τα βήματά της, έναν νέο Αρχιεπίσκοπο και κυρίως μια άλλη προσωπικότητα, που θα έδινε το δικό του στίγμα.
Μοίρα καλή έφερε τον Ιερώνυμο να εκλέγεται Αρχιεπίσκοπός Αθηνών και πάσης Ελλάδος της 7η Φεβρουαρίου 2008, δέκα χρόνια μετά την προηγούμενη αποτυχημένη προσπάθειά του, αποδεικνύοντας ότι το δίκαιο λάμπει. Γιατί ο κατασυκοφαντηθείς Ιερώνυμος, δικαιώθηκε στα δικαστήρια, ουδέποτε ο προκάτοχός του ζήτησε συγνώμη, αλλά, τελικά, η Ιερά Σύνοδος τον εξέλεξε, επιλέγοντάς τον ανάμεσα από τέσσερις ως τον ικανότερο.
Από την πρώτη στιγμή, έδωσε το δικό του στίγμα. Καταλάβαμε όλοι ότι πρόκειται για μια άλλη προσωπικότητα, έναν ανθρώπινο Αρχιεπίσκοπο, με ευαισθησίες και ανησυχίες.
Εδώ, νομίζω πως θα πρέπει να ξεκαθαρίσω κάτι σημαντικό. Δεν είμαι θρήσκος ή θρησκόληπτος, δεν τρέχω στις εκκλησίες κάθε Κυριακή ή τις γιορτές, δεν θεωρώ τον εαυτό μου πιστό ή άπιστο. Το μόνο που μου αρέσει είναι η Μεγάλη Εβδομάδα, που πάντοτε πήγαινα για να παρακολουθήσω αυτό το μεγαλείο του Βυζαντινού μέλους με τα λόγια κάποιων ανθρώπων που τους αποκαλέσαμε «Ευαγγελιστές». Βέβαια, με την πάροδο των χρόνων και την ολοένα εντεινόμενη εργασία μου, έχασα τα τελευταία 14 χρόνια και αυτή την ευκαιρία της Μεγάλης Εβδομάδας. Παρακολουθώ, όμως, με ιδιαίτερο ενδιαφέρον τα της Εκκλησίας, όχι ως πιστός, αλλά ως manager, όπως παρακολουθώ και άλλους τομείς εξουσίας. Αυτά για μένα, ξεκαθαρίζοντας θέσεις και απόψεις.
Η χτεσινή μέρα, όπως προανέφερα, μου έδωσε την αφορμή να γράψω. Παρακολούθησα τη διαδικασία ενθρόνισης του νέου Αρχιεπισκόπου. Το τελετουργικό με όλη τη μεγαλοπρέπεια, κατάλοιπο της βυζαντινικής παράδοσης. Παρόντες όλοι οι επίσημοι, σύμφωνα με το Πρωτόκολλο. Και εδώ φάνηκε η διαφορά του νέου Αρχιεπισκόπου. Σεμνός και σίγουρος για το δρόμο που η μοίρα του όρισε, με τεράστια εμπειρία από τη λάσπη που του έριξαν και δικαιωμένος, έστω και 10 χρόνια μετά. Έδειξε από την πρώτη στιγμή ποιος είναι ο ρόλος του ιεράρχη. Και ο λόγος του, αν και μακρύς, ουσιαστικά ήταν μια δέσμευση απέναντι σε όλους.
Γνωρίζοντας καλά τη θέση του, δεν αναλώθηκε σε φράσεις «σας πάω», αλλά με σοβαρότητα ζήτησε να πάνε οι Νεολαίοι κοντά του για να τους ακούσει, όχι για να τους μιλήσει.
«Εγώ, ο ελάχιστος», μια φράση που απηύθυνε την πρώτη στιγμή της εκλογής του και που την επανέναλαβε και χτες από τη θέση του Αρχιεπισκόπου. Πόσο μεγάλη φράση! Πόσο μεγάλο το μέγεθος του ανδρός που την λέει!
Θα σταθώ σε κάποια σημεία του λόγου του:
«Η αναφορά μας σε αυτά τα πρακτικά θέματα φέρνει αναγκαστικά στο προσκήνιο εύλογα ερωτήματα και περί της διαχειρίσεως της εκκλησιαστικής περιουσίας. Πιστεύω πως αυτό το κεφάλαιο πρέπει να επανεξεταστεί ενδελεχώς, με ανανεωμένα κριτήρια και πάντως όχι με τις μεθόδους του παρελθόντος. Πιστεύουμε πως οι καιροί απαιτούν να αναπτυχθούν πρωτοβουλίες οι οποίες να καθιστούν την Εκκλησία εύρωστη μεν, αλλά με μοναδικό σκοπό οι πόροι της να εξαργυρώνονται στην διακονία του ποιμνίου της και επομένως τα έσοδα από την διαχείριση της περιουσίας Της να επιστρέφουν στο λαό, ώστε να μην δημιουργείται με κανένα τρόπο η αίσθηση ότι έχει μετατραπεί ο οίκος του Θεού εις οίκον εμπορίου.»
Η αντίληψη πως η Εκκλησία δεν είναι Τράπεζα είναι ένα από τα σημαντικότερα σημεία της ομιλίας του. Από το έργο του στην περιφέρειά του ως μητροπολίτης Θηβών και Λεβαδείας, είναι βέβαιο ότι θα δώσει έμφαση στη χρηστή διαχείριση των οικονομικών ζητημάτων της Εκκλησίας. Τα πρώτα δείγματα γραφής τα έδωσε ήδη. Περιόρισε τη φρουρά του. Δεν κυκλοφορεί με αυτοκίνητο προπομπό, που θα του ανοίγει το δρόμο, όπως έκανε ο προκάτοχός του. Δείχνει ανθρώπινος, προσιτός, καθημερινός.
Κλείνω το σημείωμα αυτό όπως το έκλεισε ο ίδιος στον ενθρονιστήριο λόγο του, με τα λόγια του Κοσμά του Αιτωλού:
«Προσεύχομαι και παρακαλώ τον Θεό, όταν περάσει ο καιρός και πλησιάζω στο τέλος του κύκλου της επίγειας διακονίας μου να είμαι έτοιμος να απολογηθώ με παρρησία ενώπιον Θεού και ανθρώπων γι’ αυτόν τον θρόνο που μου εμπιστεύτηκε ο Κύριος. Θα ήθελα μέχρι τότε να έχω κατακτήσει το δικαίωμα να μιλήσω για αυτόν τον θρόνο, κοιτώντας σας στα μάτια και εκφραζόμενος με τον ίδιο τρόπο που ο άγιος Κοσμάς ο Αιτωλός μιλούσε για το σκαμνί του, λέγοντας:
«Εγώ με τη Χάρη του Θεού, μήτε σακούλα έχω, μήτε κασέλα, μήτε σπίτι, μήτε άλλο ράσο από αυτό που φορώ. Και το σκαμνί, όπου έχω, δεν είναι εδικό μου, δια λόγου σας το έχω. Άλλοι το λένε σκαμνί και άλλοι θρόνον. Δεν είναι καθώς το λέγετε. Αμή θέλετε να μάθετε τι είναι; Είναι ο τάφος μου και εγώ είμαι μέσα ο νεκρός οπού σας ομιλώ. Ετούτος ο τάφος έχει την εξουσίαν να διδάσκει βασιλείς και πατριάρχας, αρχιερείς, ιερείς, άνδρας και γυναίκας, παιδιά και κορίτσια, νέους και γέρους και όλον τον κόσμον».
Εύχομαι ολόψυχα να είναι καλότυχος και να μακροημερεύσει ο νέος Αρχιεπίσκοπος. Για να δώσει το πραγματικό νόημα της Εκκλησίας, μακριά από πολιτικές κορώνες και συλλογές υπογραφών…
Πρόσκληση
ΠΡΟΣΚΛΗΣΗ
Αγαπητοί φίλοι ,
Στα πλαίσια του διαλόγου, που ξεκίνησε για το Συνέδριο του ΠΑΣΟΚ και με έκδηλη την αγωνία και τον προβληματισμό για να βρούμε νέους τρόπους έκφρασης, οργάνωσης και συγκρότησης της κοινωνίας των πολιτών, οδηγηθήκαμε στη διοργάνωση μιας εκδήλωσης-συζήτησης με θέμα:
«ΑΥΤΟ ΟΡΓΑΝΩΣΗ-ΣΥΜΜΕΤΟΧΙΚΗ ΔΗΜΟΚΡΑΤΙΑ-ΑΝΟΙΧΤΟ ΚΟΜΜΑ »
Οι πολίτες του Χολαργού που συγκροτήσαμε την «ομάδα πρωτοβουλίας διαλόγου Χολαργού» και που εκφραζόμαστε μέσα από το blog: www.cholargos.blogspot.com αλλά και αρκετοί επιπλέον φίλοι, αποφασίσαμε να οργανώσουμε μία εκδήλωση-συζήτηση με το καυτό αυτό θέμα.
Πιστεύουμε ότι είναι το βασικό θέμα που πρέπει να αναλυθεί, να αναδειχθεί, να αποσαφηνιστεί για να δοθεί μία ξεκάθαρη απάντηση στο
« … Πώς θέλουμε να εκφράζεται ή κοινωνία στα επόμενα χρόνια και το σημαντικότερο… να ακούσουμε τους ίδιους τους ενεργούς πολίτες για το πώς φαντάζονται την συγκρότηση τους… ».
Οι παθογένειες των δομών των κομματικών οργανώσεων, η αναποτελεσματική έκφραση της κοινωνίας μέσα από αυτές, η απογοήτευση των πολιτών για συμμετοχή στα κοινά αλλά και στις παραδοσιακές κομματικές οργανώσεις, οι κοινωνικές και πολιτικές εξελίξεις αλλά και ο φρέσκος «αέρας» που έδωσε το ΠΑΣΟΚ βάζοντας αυτές τις έννοιες στο τραπέζι του διαλόγου, καθορίζουν την ανάγκη και επιβάλλουν ως «πρώτη προτεραιότητα» την συζήτηση αυτή.
Ο τρόπος έκφρασης των πολιτών και της κοινωνίας είναι ένα κρίσιμο θέμα που θα προσδιορίσει και το αύριο και την αριστερά και τα κόμματα. Είναι ένα θέμα που αφορά τις τοπικές κοινωνίες, «τη γειτονιά μας», αλλά και ολόκληρη την χώρα.
Σας καλούμε να συμμετάσχετε και να εμπλουτίσετε τον προβληματισμό αυτόν
Σας καλούμε για να ανοίξουμε ένα θέμα που μας αφορά όλους
Σας καλούμε να κάνουμε μαζί ένα νέο ξεκίνημα για την κοινωνία του αύριο
Τα συμπεράσματα αυτής της συζήτησης θα μεταφερθούν στο συνέδριο του ΠΑΣΟΚ για να ληφθούν υπόψη στις μελλοντικές του αποφάσεις.
Η συζήτηση διοργανώνεται την Πέμπτη, 21 ΦΕΒΡΟΥΑΡΙΟΥ, ώρα 19.00, στο Δημαρχείο του Χολαργού (Αίθουσα Δημοτικού Συμβουλίου)
Αγαπητοί φίλοι ,
Στα πλαίσια του διαλόγου, που ξεκίνησε για το Συνέδριο του ΠΑΣΟΚ και με έκδηλη την αγωνία και τον προβληματισμό για να βρούμε νέους τρόπους έκφρασης, οργάνωσης και συγκρότησης της κοινωνίας των πολιτών, οδηγηθήκαμε στη διοργάνωση μιας εκδήλωσης-συζήτησης με θέμα:
«ΑΥΤΟ ΟΡΓΑΝΩΣΗ-ΣΥΜΜΕΤΟΧΙΚΗ ΔΗΜΟΚΡΑΤΙΑ-ΑΝΟΙΧΤΟ ΚΟΜΜΑ »
Οι πολίτες του Χολαργού που συγκροτήσαμε την «ομάδα πρωτοβουλίας διαλόγου Χολαργού» και που εκφραζόμαστε μέσα από το blog: www.cholargos.blogspot.com αλλά και αρκετοί επιπλέον φίλοι, αποφασίσαμε να οργανώσουμε μία εκδήλωση-συζήτηση με το καυτό αυτό θέμα.
Πιστεύουμε ότι είναι το βασικό θέμα που πρέπει να αναλυθεί, να αναδειχθεί, να αποσαφηνιστεί για να δοθεί μία ξεκάθαρη απάντηση στο
« … Πώς θέλουμε να εκφράζεται ή κοινωνία στα επόμενα χρόνια και το σημαντικότερο… να ακούσουμε τους ίδιους τους ενεργούς πολίτες για το πώς φαντάζονται την συγκρότηση τους… ».
Οι παθογένειες των δομών των κομματικών οργανώσεων, η αναποτελεσματική έκφραση της κοινωνίας μέσα από αυτές, η απογοήτευση των πολιτών για συμμετοχή στα κοινά αλλά και στις παραδοσιακές κομματικές οργανώσεις, οι κοινωνικές και πολιτικές εξελίξεις αλλά και ο φρέσκος «αέρας» που έδωσε το ΠΑΣΟΚ βάζοντας αυτές τις έννοιες στο τραπέζι του διαλόγου, καθορίζουν την ανάγκη και επιβάλλουν ως «πρώτη προτεραιότητα» την συζήτηση αυτή.
Ο τρόπος έκφρασης των πολιτών και της κοινωνίας είναι ένα κρίσιμο θέμα που θα προσδιορίσει και το αύριο και την αριστερά και τα κόμματα. Είναι ένα θέμα που αφορά τις τοπικές κοινωνίες, «τη γειτονιά μας», αλλά και ολόκληρη την χώρα.
Σας καλούμε να συμμετάσχετε και να εμπλουτίσετε τον προβληματισμό αυτόν
Σας καλούμε για να ανοίξουμε ένα θέμα που μας αφορά όλους
Σας καλούμε να κάνουμε μαζί ένα νέο ξεκίνημα για την κοινωνία του αύριο
Τα συμπεράσματα αυτής της συζήτησης θα μεταφερθούν στο συνέδριο του ΠΑΣΟΚ για να ληφθούν υπόψη στις μελλοντικές του αποφάσεις.
Η συζήτηση διοργανώνεται την Πέμπτη, 21 ΦΕΒΡΟΥΑΡΙΟΥ, ώρα 19.00, στο Δημαρχείο του Χολαργού (Αίθουσα Δημοτικού Συμβουλίου)
Σάββατο 9 Φεβρουαρίου 2008
ΝΙΚΟΣ ΞΥΛΟΥΡΗΣ
Είναι φορές που δεν είναι εύκολο να καταλάβεις το «γιατί». Το ψάχνεις αλλά δεν φτάνεις κάπου. Και το «γιατί» μένει αναπάντητο… Χτες, 28 χρόνια πριν, άλλο ένα «γιατί» έμεινε αναπάντητο. Ήταν 7 του Φλεβάρη του 1980, όταν μαθαίνοντας την είδηση, παγώσαμε…
Είχε «φύγει» ο Νίκος Ξυλούρης, μετά από πολύμηνη μάχη με τον καρκίνο… Ήμουν μαθητής της Γ΄ Λυκείου. Αποφασίσαμε την επόμενη μέρα να παραστούμε στην κηδεία του μεγάλου μας φίλου. Σάββατο πρωί θα γινόταν ο αποχαιρετισμός… Τότε και τα Σάββατα πηγαίναμε στο σχολείο.
Πήραμε λουλούδια και τραγουδώντας φτάσαμε στο Α΄ Νεκροταφείο. Μια μικρή πορεία στη μνήμη ενός διαφορετικού ανθρώπου. Στο εκκλησάκι που βρισκόταν η σωρός του, δεν έπεφτε καρφίτσα. Κρητικοί με βράκες και μαντίλες στέκονταν παντού. Και η γυναίκα του στο πλευρό του…
Όλα έγιναν γρήγορα. Το μόνο που θυμάμαι καλά, ήταν ότι πέρασα και τον κύτταξα, καθώς με τη μαντίλα του κοιμόταν. Προσκύνησα και βγήκα προς τα έξω. Η συνέχεια ήταν περίεργη. Αδειάζοντας η εκκλησία, πήραν τη σωρό του για να τη μεταφέρουν. Ξαφνικά, μέσα στα πολλά σπρωξίματα, βρέθηκα να κρατώ τη σωρό. Έπιασα σφιχτά τη γωνία και προχώρησα! Ποτέ μου από τότε δεν το εξήγησα. Ένιωθα, όμως, τόσο όμορφα, που η τύχη μου έδινε το δικαίωμα να βρίσκομαι κοντά σε αυτό το μεγάλο άνθρωπο, την ύστατη στιγμή του μεγάλου αποχαιρετισμού.
Όλος ο κόσμος έκλαιγε και τραγουδούσε ριζίτικα. Όλο το Νεκροταφείο έσκυβε και αποχαιρετούσε έναν μεγάλο τραγουδιστή, έναν μεγάλο καλλιτέχνη, έναν υπέροχο άνθρωπο. Και πάνω από όλα, έναν γνήσιο Δημοκράτη, που στάθηκε στο πλευρό των παιδιών της εξέγερσης του Πολυτεχνείου… Παντού παρών στα δίσεκτα χρόνια της δικτατορίας. Η φωνή του γέμιζε κουράγιο και έδιωχνε τα σύννεφα της σκλαβιάς , έστω και προσωρινά. Και εκείνη τη μέρα, 7 χρόνια από την εξέγερση της Νομικής, έφευγε για πάντα. Ίσως γιατί ένιωθε πως αν και τόσο νέος το χρέος του το είχε κάνει…
8/2/1980 – 8/2/2008… Πέρασαν 28 χρόνια και οι τότε έφηβοι γίναμε άντρες, γίναμε οικογενειάρχες, αποκτήσαμε παιδιά… Μα πάντα στην ψυχή μου θα θυμάμαι το λυράρη από το «Μεγάλο μας Τσίρκο», τον άνθρωπο που ένα πρωινό στην Πλάκα, καθώς ψάχναμε αίθουσα για εκδήλωση, βγήκε από το καμαρίνι του, μας κέρασε καφέδες και μας έδωσε την αίθουσα, σχεδόν τσάμπα… Το χαμόγελό του, η λεβεντιά του, η ανθρωπιά του….
Συγνώμη για την αναδρομή, απλά είναι χρέος μας να μαθαίνουν οι νεώτεροι για κάποιους τόσο μεγάλους Έλληνες. Και να μη λησμονούμε πως το «τώρα» το χρωστάμε στο όχι και τόσο μακρινό «τότε»…
Γιάννης Γ. Αγγέλου
Είχε «φύγει» ο Νίκος Ξυλούρης, μετά από πολύμηνη μάχη με τον καρκίνο… Ήμουν μαθητής της Γ΄ Λυκείου. Αποφασίσαμε την επόμενη μέρα να παραστούμε στην κηδεία του μεγάλου μας φίλου. Σάββατο πρωί θα γινόταν ο αποχαιρετισμός… Τότε και τα Σάββατα πηγαίναμε στο σχολείο.
Πήραμε λουλούδια και τραγουδώντας φτάσαμε στο Α΄ Νεκροταφείο. Μια μικρή πορεία στη μνήμη ενός διαφορετικού ανθρώπου. Στο εκκλησάκι που βρισκόταν η σωρός του, δεν έπεφτε καρφίτσα. Κρητικοί με βράκες και μαντίλες στέκονταν παντού. Και η γυναίκα του στο πλευρό του…
Όλα έγιναν γρήγορα. Το μόνο που θυμάμαι καλά, ήταν ότι πέρασα και τον κύτταξα, καθώς με τη μαντίλα του κοιμόταν. Προσκύνησα και βγήκα προς τα έξω. Η συνέχεια ήταν περίεργη. Αδειάζοντας η εκκλησία, πήραν τη σωρό του για να τη μεταφέρουν. Ξαφνικά, μέσα στα πολλά σπρωξίματα, βρέθηκα να κρατώ τη σωρό. Έπιασα σφιχτά τη γωνία και προχώρησα! Ποτέ μου από τότε δεν το εξήγησα. Ένιωθα, όμως, τόσο όμορφα, που η τύχη μου έδινε το δικαίωμα να βρίσκομαι κοντά σε αυτό το μεγάλο άνθρωπο, την ύστατη στιγμή του μεγάλου αποχαιρετισμού.
Όλος ο κόσμος έκλαιγε και τραγουδούσε ριζίτικα. Όλο το Νεκροταφείο έσκυβε και αποχαιρετούσε έναν μεγάλο τραγουδιστή, έναν μεγάλο καλλιτέχνη, έναν υπέροχο άνθρωπο. Και πάνω από όλα, έναν γνήσιο Δημοκράτη, που στάθηκε στο πλευρό των παιδιών της εξέγερσης του Πολυτεχνείου… Παντού παρών στα δίσεκτα χρόνια της δικτατορίας. Η φωνή του γέμιζε κουράγιο και έδιωχνε τα σύννεφα της σκλαβιάς , έστω και προσωρινά. Και εκείνη τη μέρα, 7 χρόνια από την εξέγερση της Νομικής, έφευγε για πάντα. Ίσως γιατί ένιωθε πως αν και τόσο νέος το χρέος του το είχε κάνει…
8/2/1980 – 8/2/2008… Πέρασαν 28 χρόνια και οι τότε έφηβοι γίναμε άντρες, γίναμε οικογενειάρχες, αποκτήσαμε παιδιά… Μα πάντα στην ψυχή μου θα θυμάμαι το λυράρη από το «Μεγάλο μας Τσίρκο», τον άνθρωπο που ένα πρωινό στην Πλάκα, καθώς ψάχναμε αίθουσα για εκδήλωση, βγήκε από το καμαρίνι του, μας κέρασε καφέδες και μας έδωσε την αίθουσα, σχεδόν τσάμπα… Το χαμόγελό του, η λεβεντιά του, η ανθρωπιά του….
Συγνώμη για την αναδρομή, απλά είναι χρέος μας να μαθαίνουν οι νεώτεροι για κάποιους τόσο μεγάλους Έλληνες. Και να μη λησμονούμε πως το «τώρα» το χρωστάμε στο όχι και τόσο μακρινό «τότε»…
Γιάννης Γ. Αγγέλου
Πέμπτη 7 Φεβρουαρίου 2008
ΕΙΣΗΓΗΣΗ ΓΙΑ ΤΙΣ 70+1 ΘΕΣΕΙΣ ΓΙΑ ΤΗΝ ΕΠΑΝΙΔΡΥΣΗ ΤΟΥ ΠΑΣΟΚ
ΕΙΣΗΓΗΣΗ
34 χρόνια μετά την καινοτομία που εκφράστηκε με την ιδρυτική διακήρυξη της 3ης του Σεπτέμβρη, το ΠΑΣΟΚ βρίσκεται στην πιο κρίσιμη καμπή της ιστορίας του. Στην Ελλάδα ο πολιτικός κύκλος της μεταπολίτευσης, αν και έχει από καιρό κλείσει, εντούτοις η μετάβαση σ' ένα νέο πολιτικό κύκλο απαιτεί την ηγετική και ανατρεπτική παρουσία μιας νέας πλειοψηφικής προοδευτικής αριστεράς με το άρωμα του 21ου αιώνα. Το ΠΑΣΟΚ, ως η δύναμη της αλλαγής που έσπασε το μονοπώλιο της δεξιάς και της συντήρησης στη διακυβέρνηση του τόπου και έβαλε τη σφραγίδα του σε κάθε βήμα προόδου, εκδημοκρατισμού, εκσυγχρονισμού και κοινωνικής δικαιοσύνης στη μεταπολίτευση, βρίσκεται σε φάση επαναπροσδιορισμού. Η εκλογική ήττα της 16ης του Σεπτέμβρη, έφερε στην επιφάνεια βαθύτερα προβλήματα που αναφέρονται γενικότερα στο πολιτικό σύστημα, στη στρέβλωση των σχέσεων του κόμματος με την κοινωνία, στην ανισόμετρη ανάπτυξη των λειτουργιών του. Φαινόμενα που συνδέονται κυρίως με παθολογίες του κυβερνητισμού και της «κρατικοποίησής» του. Με δυο λόγια, έδειξε ότι το ΠΑΣΟΚ, δεν εκφράζει μεγάλο μέρος της κοινωνίας. Και αυτό δεν έχει να κάνει με την εκλογική ήττα, που πολλές φορές είναι αποτέλεσμα και άλλων παραγόντων, αλλά με τις συνεχείς ήττες που υφίσταται το ΠΑΣΟΚ στους κοινωνικούς αγώνες. Γιατί το ΠΑΣΟΚ, έπαψε να είναι σκαπανέας ιδεών και φορέας προτάσεων, αλλαγής και ανατροπών και έγινε ιχνηλάτης των άλλων κομμάτων της Αριστεράς.
Επιδίωξη είναι στο επερχόμενο Συνέδριό μας να δώσουμε το στίγμα της επανίδρυσης, ανατρέποντας τα μέχρι τώρα δεδομένα και διαμορφώνοντας τις συνθήκες εκείνες που θα μας καταστήσουν και πάλι πλειοψηφικό ρεύμα στην κοινωνία. Σε αυτή την μεγάλη προσπάθεια σας καλούμε να σταθείτε στο πλευρό μας, όλοι εσείς οι ενεργοί πολίτες, που αγωνιάτε για το παρόν και το μέλλον, όχι μόνο της μεγάλης Δημοκρατικής Παράταξης, αλλά και της ίδιας της χώρας. Όλοι συμμετέχουμε στο μεγάλο κάλεσμα για την ανατροπή της Δεξιάς διακυβέρνησης που οδηγεί τη χώρα μέρα με τη μέρα στην απαξίωση εντός και εκτός συνόρων. Το σύνθημα δόθηκε από όλους εμάς, που συμμετείχαμε στη διαδικασία επανεκλογής του Γιώργου Παπανδρέου, ως Προέδρου του Κινήματός μας. Και πάλι, όλοι εμείς, συμμετέχουμε από κοινού για τη διαμόρφωση ενός πλειοψηφικού ρεύματος στην κοινωνία, που θα γίνει το ποτάμι που θα πνίξει τη δεξιά των σκανδάλων.
Προσδοκώντας στην αλλαγή μας, στην αλλαγή του εαυτού μας, επιστρέφουμε στις ρίζες μας. Συνειδητοποιούμε σήμερα καλύτερα, με τη δύναμη της απόστασης, την ιστορικότητα της καινοτομίας του Ανδρέα Παπανδρέου, με τη διακήρυξη της 3ης του Σεπτέμβρη. Αφομοιώνουμε τις καλύτερες στιγμές των προδικτατορικών δημοκρατικών αγώνων του Κέντρου και της ιστορικής αριστεράς κατά της βίας και της νοθείας του κράτους της Δεξιάς. Εμπνεόμαστε από τους πρωτεργάτες του σοσιαλιστικού κινήματος στην Ελλάδα, από την Εθνική Αντίσταση και τον ριζοσπαστισμό της γενιάς του Πολυτεχνείου. Ξαναπαίρνουμε νοερά το δρόμο που άνοιξαν εκσυγχρονιστές ηγέτες, οι ιστορικοί προπομποί της μεγάλης προοδευτικής παράταξης όπως ο Ιωάννης Καποδίστριας, ο Χαρίλαος Τρικούπης, ο Ελευθέριος Βενιζέλος, ο Αλέξανδρος Παπαναστασίου, ο Γεώργιος Παπανδρέου και στη συνέχεια ο Πρωθυπουργός της αλλαγής, ο Ανδρέας Παπανδρέου και ο πρωθυπουργός ο Κώστας Σημίτης. Και πλέον συμπαρατασσόμαστε και στοιχιζόμαστε πίσω από τον Πρόεδρο της Σοσιαλιστικής Διεθνούς, Γιώργο Παπανδρέου.
Είναι σημαντικό στη φάση αυτή να ξεκαθαρίσουμε ποιοι είμαστε. Να ξεκαθαρίσουμε ότι ανήκουμε στο Δημοκρατικό Σοσιαλισμό, στη μεγάλη, ανοιχτή πολιτική οικογένεια της σύγχρονης Ευρωπαϊκής Αριστεράς με τη δική μας διακριτή παράδοση και φυσιογνωμία. Να ξεκαθαρίσουμε ότι είμαστε το Κίνημα που αυξάνει τις ευκαιρίες, τις δυνατότητες, τις επιλογές αλλά και τα τελικά αποτελέσματα πρώτα για τους οικονομικά αδύνατους και τη νέα γενιά, ευρύτερα για όλο τον κόσμο της εργασίας, της γνώσης, της δημιουργίας, του πολιτισμού, των αγροτών, της μεσαίας τάξης, της αυτοδημιούργητης μικρής και μεσαίας επιχειρηματικότητας.
Έχουμε και την τύχη να είμαστε Έλληνες, Ευρωπαίοι και Πολίτες του κόσμου του 21ου αιώνα και ως η μεγάλη προοδευτική παράταξη, στηρίζουμε όλα όσα έχουν γίνει σήμερα στην πατρίδα μας και ενισχύουν το αίσθημα της ατομικής και της συλλογικής ταυτότητάς μας, ως Ελλήνων.
Τα προβλήματα που αντιμετωπίζει η χώρα μας, ως μέλος της παγκόσμιας κοινότητας, είναι πολλά και σοβαρά. Η συνεχής μόλυνση του περιβάλλοντος, οι κλιματικές αλλαγές, η ρευστότητα των σχέσεων μεταξύ των κρατών, η διαρκής ανησυχία μεταξύ πολέμου και ειρήνης, η οικονομική ανασφάλεια, η οικονομική μετανάστευση, είναι κάποια από τα φαινόμενα που καθημερινά απασχολούν τον πολίτη της κοινότητας αυτής.
Σε αυτό το νέο κόσμο υιοθετούμε μια εθνική στρατηγική που οραματίζεται τα Βαλκάνια του 21ου αιώνα ως μια γειτονιά της Ευρώπης, ευημερούσα, ειρηνική και ασφαλή, ζωτικό χώρο ελληνικού συμφέροντος. Σ' αυτή τη βάση μπορεί να δημιουργηθούν προϋποθέσεις επίλυσης προβλημάτων όπως του Κοσσυφοπεδίου. Υποστηρίζουμε την ευρωατλαντική πορεία της ΠΓΔΜ και τη συνδέουμε με την εξεύρεση κοινά αποδεκτής λύσης στο θέμα του ονόματος. Βασική προτεραιότητα της πολιτικής μας είναι η από κοινού με την Τουρκία προσφυγή στο Δικαστήριο της Χάγης για την επίλυση της διαφοράς σε σχέση με την υφαλοκρηπίδα. Είμαστε υπέρ μιας πραγματικής ένταξης της Τουρκίας στην Ευρωπαϊκή Ένωση, και όχι «ειδικής σχέσης», με την προϋπόθεση ότι θα ανταποκρίνεται στις υποχρεώσεις της προς την ΕΕ και όλα τα κράτη - μέλη. Δε συμβιβαζόμαστε με το διχοτομικό status quo στην Κύπρο και επιδιώκουμε συνολική λύση επανένωσης του νησιού στη βάση των ψηφισμάτων και των αποφάσεων του ΟΗΕ. Εργαζόμαστε για την οικοδόμηση κλίματος εμπιστοσύνης μεταξύ Ελληνοκυπρίων και Τουρκοκυπρίων με βασικό στόχο τον τερματισμό της παράνομης κατοχής κυπριακών εδαφών από τον Τουρκικό στρατό.
Το ΠΑΣΟΚ, όλες οι δυνάμεις της ευρωπαϊκής Αριστεράς καλούνται να ανανεώσουν και να ολοκληρώσουν τα προγραμματικά και κυβερνητικά τους εργαλεία για να αντιμετωπίσουν με επάρκεια τη βαθιά μετάλλαξη του καπιταλισμού που βρίσκεται σε εξέλιξη και περιγράφεται ως Νέος Καπιταλισμός.
Η πιστωτική κρίση, η αύξηση των τιμών του πετρελαίου και των τροφίμων, οι ανοδικές τάσεις στον πληθωρισμό, προκαλούν νέες αγωνίες για επιστροφή του φαντάσματος του στασιμοπληθωρισμού πάνω από την παγκόσμια οικονομία.
Η πρόκληση της παγκοσμιοποίησης, οι ανακατατάξεις και κρίσεις που τη χαρακτηρίζουν, μεταφράζονται για το ΠΑΣΟΚ σ' ένα στρατηγικής σημασίας καθήκον: Να εξασφαλίσει το πέρασμα της Ελληνικής οικονομίας σ' ένα νέο βιώσιμο μοντέλο ανάπτυξης με κινητήρα μια νέα, πράσινη οικονομία της γνώσης και των υπηρεσιών. Μια οικονομία στην οποία η ποιότητα των προϊόντων και των υπηρεσιών θα κάνει τη διαφορά.
Το ΠΑΣΟΚ είναι η αριστερά της αναδιανομής αλλά και η αριστερά της παραγωγής κοινωνικού πλούτου. Οφείλουμε να επενδύσουμε στη γνώση και την καινοτομία και επιτέλους να αυξηθούν ουσιαστικά οι επενδύσεις για την Παιδεία. Οφείλουμε να διαμορφώσουμε μια ανταγωνιστική παιδεία, για να είναι οι πολίτες του «αύριο» σίγουροι για τον εαυτό τους στην παγκοσμιοποιημένη αγορά εργασίας.
Η κλιματική αλλαγή από το φαινόμενο του θερμοκηπίου και η δημογραφική ανατροπή στις σύγχρονες κοινωνίες αποτελούν δύο μεγάλες προκλήσεις με παράλληλο χρονικό ορίζοντα στην εξέλιξή τους πράγμα που μας δίνει τη δυνατότητα να δώσουμε μια διπλή καινοτόμα απάντηση στην Ελλάδα, την Ευρώπη, τον Κόσμο με την εφαρμογή «πράσινου φόρου» στις σημαντικές πηγές εκπομπής CO2. Τα έσοδα του φόρου αυτού θα παρακρατούνται σε κάθε χώρα και θα χρηματοδοτούν τις μεγάλες κοινωνικές της προτεραιότητες. Στην Ελλάδα, με την έντονη γήρανση της κοινωνίας και το οξύ πρόβλημα της δικαιοσύνης μεταξύ των γενεών, προκρίνουμε κατά προτεραιότητα την πρόσθετη Χρηματοδότηση του Εθνικού Κεφαλαίου Αλληλεγγύης των Γενεών, που έχει σχεδιάσει το ΠΑΣΟΚ. Με τον τρόπο αυτό το ΠΑΣΟΚ προτείνει στον ευρωπαϊκό χώρο τη μετατόπιση του βάρους της φορολογίας από την εργασία και τα είδη λαϊκής κατανάλωσης στις πιο επιβαρυντικές ρυπογόνες δραστηριότητες και δημιουργεί ισχυρά κίνητρα για «καθαρές» πράσινες τεχνολογίες. Ουσιαστικά συνδέουμε το περιβάλλον με την εργασία και τη σύνταξη, την οικολογία με την κοινωνική δικαιοσύνη και δημιουργούμε ένα πανευρωπαϊκό κίνημα με ριζοσπαστικό δυναμικό και πρωτοφανείς διαστάσεις.
34 χρόνια μετά την ίδρυση του ΠΑΣΟΚ η κοινωνική σύνθεση έχει μεταβληθεί σημαντικά. Η παραδοσιακή εργατική τάξη έχει μειωθεί, ο χώρος της μισθωτής εργασίας αυξάνει σημαντικά στις υπηρεσίες, Διαμορφώνεται ένας κεντρικός κορμός σταθερής και εξασφαλισμένης εργασίας και μια ευρύτατη περιφέρεια επισφαλούς, χαμηλά αμειβόμενης εργασίας (μερική ή προσωρινή απασχόληση, εποχικοί, συμβασιούχοι, δανεισμός προσωπικού, ανεργία νέων και γυναικών). Η δημόσια απασχόληση που αποτέλεσε ένα βασικό στυλοβάτη της μετακίνησης λαϊκών στρωμάτων προς μεσοστρωματικές θέσεις, αλλά ζει πλέον μορφή. Τα τελευταία χρόνια σχετίζεται όλο και περισσότερο, με την προσωρινή εργασία, που πλήττει κυρίως τα χαμηλότερα εισοδηματικά στρώματα.
Η σημασία των μικρών και μεσαίων επιχειρήσεων αποκαλύπτεται στο γεγονός ότι μόνο οι πολύ μικρές επιχειρήσεις μέχρι δέκα ατόμων υπερβαίνουν τα τρία πέμπτα της απασχόλησης. Η μετανάστευση με τη φθηνή εργασία συνέβαλλε στη επιβίωση των μικρών επιχειρήσεων και στην αναπαραγωγή των μεσαίων και υψηλών – μεσαίων στρωμάτων αλλά σε ορισμένες περιπτώσεις ασκεί πίεση στα πιο ανειδίκευτα τμήματα των εργαζομένων.
Ο κόσμος της υπαίθρου βιώνει τη στασιμότητα του γεωργικού εισοδήματος, την υποχώρηση και μείωση της ανταγωνιστικότητας της αγροτικής παραγωγής, τις αρνητικές συνέπειες από τις καθυστερήσεις των διαρθρωτικών αλλαγών για τον εκσυγχρονισμό της γεωργίας, την εξάρτησή του από τις επιδοτήσεις και τη γενικότερη αναδιανεμητική πολιτική του κράτους. Νέες ευκαιρίες σε νέους αγρότες μπορεί να δημιουργήσουν οι έξυπνοι συνδυασμοί της φυτικής και κτηνοτροφικής παραγωγής, της παραγωγής προϊόντων ποιότητας με την τυποποίηση, τη βιοτεχνία και βιομηχανία, το εμπόριο, τον τουρισμό και ιδιαίτερα τον αγροτουρισμό, τα νέα κινήματα μεσογειακών προτύπων διατροφής και οικολογικού στυλ ζωής. Επίσης η νέα ΚΑΠ για τη διαχείριση του αγροτικού χώρου και την αναγέννηση του τοπικού περιβάλλοντος μπορεί να δημιουργήσει νέες δυνατότητες απασχόλησης των νέων. Ωστόσο τα αγροτικά νοικοκυριά είναι δεσμευμένα στα παλιά δεδομένα της επιδοματικής γεωργίας και ο επαναπροσανατολισμός τους δεν έχει υποστηριχθεί ικανοποιητικά.
Σημαντικοί μετασχηματισμοί στην ελληνική κοινωνία συνδέονται με τη δημογραφική της γήρανση, τα νέα σχήματα μετάβασης των νέων στην ενηλικίωση, τις μεταβολές στα οικογενειακά πρότυπα (μονογονεϊκές οικογένειες, διαζύγια κ.α.) και την εξέλιξη της Ελλάδας σε χώρα υποδοχής μαζικής μετανάστευσης. Πρόκειται για προκλήσεις άγνωστες στην ιδρυτική φάση του ΠΑΣΟΚ.
Το ΠΑΣΟΚ στέκεται απέναντι στην κρίση της πολιτικής. Με το 8ο Συνέδριό του, σηματοδοτεί την Επανίδρυσή του. Το ΠΑΣΟΚ μπορεί και πρέπει να δώσει στην επανίδρυσή του το νόημα μιας νέας αφύπνισης, μιας νέας ιδεολογικής, προγραμματικής, ηθικής, αισθητικής, κινηματικής και κυβερνητικής πυκνότητας στην πολιτική του. Να αναδειχθεί σε κίνημα διαφάνειας, αποκέντρωσης και αυτοδιοίκησης. Να κάνει ευκρινή τη διαφορά με τη συντηρητική παράταξη και να δώσει νέα ποιότητα και ένταση στον ανταγωνισμό ιδεών, προγραμμάτων, πρακτικών. Να εμπνεύσει παντού νέους θεσμούς συμμετοχής, αυτοδιαχείρισης, λογοδοσίας και ελέγχου που κλείνουν το χάσμα πολιτικής και πολιτών και τους προσφέρουν νέες ευκαιρίες να διαμορφώσουν την πολιτική ατζέντα.
Το ΠΑΣΟΚ θα συμβάλει να οικοδομηθεί μια νέα διαυγής σχέση ανάμεσα στην πολιτική και τα ΜΜΕ. Ενθαρρύνουμε τα νέα διαδικτυακά μέσα επικοινωνίας και αναγνωρίζουμε τη συμβολή τους στη διεύρυνση της δημοκρατίας και της συμμετοχής.
Απαρχή ενός νέου κύματος δημοκρατικών μεταρρυθμίσεων μπορεί να είναι η αλλαγή του εκλογικού συστήματος ώστε να κατοχυρώνεται η αναλογικότητα και η ποιότητα της αντιπροσώπευσης, η ελαχιστοποίηση του λεγόμενου πολιτικού χρήματος και η ανεξαρτησία του βουλευτή.
Στο ΠΑΣΟΚ, στηρίζουμε το εγγυημένο επίπεδο αξιοπρεπούς διαβίωσης με την ελεύθερη, ίση πρόσβαση σε υπηρεσίες δημόσιας παιδείας, υγείας και κοινωνικής φροντίδας και με τη συνέργια του φάσματος των στοχευμένων εγγυημένων εισοδηματικών ενισχύσεων που προτείνουμε στο πρόγραμμά μας.
Αποτελεί πρόκληση για το ΠΑΣΟΚ να υπερβεί όλες τις δυσκολίες που σήμερα εμφανίζονται για να καταλήξει στον πιο αποτελεσματικό μηχανισμό εγγυημένου εισοδήματος, σύμφωνα με τη δομή που εμφανίζει η φτώχεια στην πατρίδα μας.
Είμαστε η αριστερά της εργασίας αλλά και η αριστερά της φροντίδας. Η αριστερά του «αγωνίζομαι», η αριστερά του «κυβερνώ», αλλά και η αριστερά του «φροντίζω», «μοιράζομαι», «νοιάζομαι», «συμπάσχω». Επανίδρυση του ΠΑΣΟΚ μπορεί να σημαίνει: ανασχηματίζουμε όλη την πολιτική μας με αφετηρία τις ανάγκες των παιδιών. Μια κοινωνία καλή για τα παιδιά είναι ακόμα καλύτερη για τους ενήλικες και τους ηλικιωμένους. Πολύ καλύτερη για τις γυναίκες. Αυτόματα η κοινωνία, η εργασία, η πολιτική αποκτούν ένα ισχυρό θηλυκό «άρωμα».
Ο δρόμος που άνοιξε το ΠΑΣΟΚ με τα ΚΑΠΗ και το πρόγραμμα «Βοήθεια στο Σπίτι» πρέπει να διευρυνθεί, να ολοκληρωθεί και να συνδυάσει αποτελεσματικά τις υπηρεσίες φροντίδας με τις υπηρεσίες υγείας.
Να κάνουμε κεντρικό πρόταγμα του προγράμματος και της πολιτικής μας ύπαρξης την εγγύηση ότι η σημερινή νέα γενιά και κάθε ερχόμενη θα ζήσει καλύτερα από την προηγούμενη. Να προχωρήσουμε σε τομές και ρήξεις για να μειώσουμε το δυσβάσταχτο τριπλό χρέος που πέφτει στις νέες γενιές: δημόσιο χρέος, ακάλυπτο ασφαλιστικό «χρέος», περιβαλλοντικό «χρέος». Να βγούμε από το φαύλο κύκλο μιας Τριτοβάθμιας Εκπαίδευσης και που μιας αντινεανικής αγοράς εργασίας.
Το ΠΑΣΟΚ γίνεται το πολιτικό κίνημα για το μετασχηματισμό και την αναγέννηση των πόλεων και των ευρύτερων περιοχών τους. Έξυπνη, πράσινη, ανταγωνιστική πόλη που αυξάνει τον κοινωνικό πλούτο, την απασχόληση και τα εισοδήματα είναι εκείνη στην οποία οι άνθρωποι αγαπούν να ζουν, να σπουδάζουν, να εργάζονται, να ανοίγουν δουλειές, να καινοτομούν, να αγοράζουν σπίτια, να μεγαλώνουν τα παιδιά τους, να περπατούν στους δρόμους της και τις πλατείες της, να απολαμβάνουν τους ανοιχτούς ελεύθερους χώρους της, να συνυπάρχουν ανεξάρτητα από το εισόδημά τους στις αίθουσες συναυλιών και τις βιβλιοθήκες της μέχρι τα πάρκα, τα γήπεδα και τα κολυμβητήριά της, να ψωνίζουν, να διασκεδάζουν, να δημιουργούν βιώσιμες κοινότητες, να κάνουν τουρισμό. Δημιουργούμε ένα τοπικό ΠΑΣΟΚ κινηματικό, με ένα όνειρο για την πόλη του, την περιοχή του.
Το ΠΑΣΟΚ επιδιώκει να αναδειχθεί σε ενεργό παράγοντα μετασχηματισμού της ελληνικής κοινωνίας σε ανοιχτή πολυπολιτισμική κοινότητα. Η αγορά εργασίας κατάφερε να απορροφήσει ένα εντυπωσιακό μέγεθος ξένης φθηνής εργασίας αλλά η διοίκηση, η κοινωνική υποδομή, το εκπαιδευτικό σύστημα και η δημόσια τάξη βρέθηκαν απροετοίμαστα και η κοινωνία δυσκολεύεται να τους εντάξει και να τους εξασφαλίσει δημόσιο λόγο. Το μεγαλύτερο στοίχημα της ελληνικής κοινωνίας αφορά στα παιδιά τους, τους μετανάστες της δεύτερης γενιάς. Αν δεν καταφέρουμε να εντάξουμε αυτήν τη δεύτερη γενιά κύρια μέσα από ένα εκπαιδευτικό σύστημα που το χαρακτηρίζει η διαπολιτισμικότητα και η ανεκτικότητα στη διαφορετική θρησκεία ή εθνική καταγωγή θα δημιουργηθούν σοβαρά προβλήματα κοινωνικής συνοχής, ασφάλειας και τάξης από την ενδεχόμενη περιθωριοποίηση της. Θετικό ρόλο σ' αυτή την κατεύθυνση θα παίξει η χορήγηση ιθαγένειας σ' όσα παιδιά μεταναστών γεννιούνται και μεγαλώνουν στην Ελλάδα κι η αυτόματη απόκτησή της μετά την παρέλευση τριετίας για όλα τα υπόλοιπα που είναι μαθητές στη χώρα μας.
Ο σεβασμός της διαφορετικότητας σε κάθε περίπτωση απαιτεί από όλους σεβασμό των βασικών κανόνων της ανθρώπινης συμβίωσης, επικοινωνία, συνάντηση, ανταλλαγή, νομιμότητα, εξομοίωση δικαιωμάτων αλλά και υποχρεώσεων. Πολυπολιτισμικότητα δεν σημαίνει αποξένωση και γκετοποίηση. Η διαχείριση αυτής της ανοιχτής πολυπολιτισμικότητας είναι ένα από τα πιο σύνθετα κοινωνικά προβλήματα που έχουμε μπροστά μας.
Η ποιότητα της ελληνικής δημοκρατίας κρίνεται από ένα βασικό της δείκτη: την ικανότητα της να εξαλείψει όλα τα εμπόδια στη δυναμική συμμετοχή και ανέλιξη της μειονότητας της Θράκης και να αποδεσμεύσει το δυναμικό της στην ανάπτυξη, την ευημερία, την κοινωνική και πολιτική ζωή της περιοχής και της χώρας.
Ως ΠΑΣΟΚ αλλάζουμε τις δομές του κράτους με νέο τρόπο διακυβέρνησης που θα διακρίνεται σε:
· Επιτελική κυβέρνηση με λιγότερα υπουργεία. Οι κεντρικές υποθέσεις διατηρούνται στα υπουργεία και οι άλλες δημόσιες λειτουργίες μεταφέρονται στα δύο νέα επίπεδα αυτοδιοίκησης (περιφερειακής και τοπικής).
· Στρατηγικό σχεδιασμό υπό τον Πρωθυπουργό, με την εφαρμογή διακυβέρνησης ολικής ποιότητας.
Το ΠΑΣΟΚ προσδιορίζει πέντε μεγάλες προγραμματικές προτεραιότητες για τη νέα διακυβέρνησή του, Πέντε Προτεραιότητες – Πέντε Δέσμες Αλλαγών
Πρώτη προτεραιότητα: Γνώση σε όλους – Τεχνολογία Παντού – Ένα νέο εκπαιδευτικό σύστημα για τη νέα εποχή.
Δεύτερη προτεραιότητα: ποιοτικές υπηρεσίες υγείας και φροντίδας για όλους και για τον καθένα χωριστά. Ολοκλήρωση και Μεταρρύθμιση του ΕΣΥ.
Τρίτη προτεραιότητα: στήριξη και αναμόρφωση της κοινωνικής ασφάλισης.
Τέταρτη προτεραιότητα: Πράσινη Οικονομία – Πράσινη Συνείδηση.
Πέμπτη προτεραιότητα: Περιφερειακή Αυτοδιοίκηση με μικρότερο αριθμό Περιφερειών με μορφή τοπικής κυβέρνησης – Τοπική Αυτοδιοίκηση με ισχυρούς δήμους που θα προκύψουν ύστερα από το νέο κύμα συγχωνεύσεων.
Το ΠΑΣΟΚ θεωρεί ότι το δημοκρατικό πολιτικό παιχνίδι δεν τελειώνει ποτέ, είναι ανοιχτό, δεν έχει έναν οριστικό και αμετάκλητο νικητή. Η δημοκρατία δε φτιάχτηκε για ένα μόνο κόμμα. Δε διεκδικούμε κανένα φυσικό μονοπώλιο στην εξουσία.
Το ΠΑΣΟΚ στρέφεται πρωταρχικά στις διάχυτες τάσεις της νέας αριστεράς και της οικολογίας που γεννούνται και αναγεννιούνται σ' όλες τις εκφράσεις της κοινωνικής, πνευματικής και πολιτιστικής ζωής αλλά ταυτόχρονα επιδιώκει να περάσει σε μια νέα εποχή στις σχέσεις του με τα κόμματα της «άλλης» αριστεράς. Και αυτό δεν είναι εύκολο.
Ο νέος τρόπος διακυβέρνησης δεν είναι σχέδιο επί χάρτου σε αναμονή. Η νέα αντιπολίτευση του ΠΑΣΟΚ εκφράζει τη δική του φυσιογνωμία, τις κοινωνικές του αναφορές, το πρόγραμμά του. Είναι διακριτή στο περιεχόμενο, το ύφος και το ήθος της από τις καμπάνιες της δεξιάς. Είναι αντιπολίτευση εναλλακτική. Δεν αποβλέπει σε μία αλλαγή σκυτάλης ανάμεσα σε δύο πολιτικές ομάδες με το πολιτικό και τεχνοκρατικό τους προσωπικό, με τα πελατειακά τους δίκτυα. Φέρνει στην κυβέρνηση ένα διαφορετικό κοινωνικό-πολιτικό συνασπισμό με διαφορετική εναλλακτική λύση που μεταβάλλει τις ισορροπίες, τους συσχετισμούς και τις δομές της ελληνικής κοινωνίας.
Το ΠΑΣΟΚ, για πολλοστή φορά στην ιστορία του, ξεπερνά τα διλήμματα και τις Κασσάνδρες και βάζοντας ψηλά τον πήχη των προσδοκιών, «προκαλεί» την κοινωνία να προσέλθει σε ένα καθαρό διάλογο, που θα συνδιαμορφώσει την πολιτική του Κινήματος και θα δώσει δυναμική μορφή στο Πρόγραμμά μας.
Όλοι μαζί, από εδώ, από κάθε γωνιά, από κάθε διαμέρισμα, για ένα νέο μεγάλο ξεκίνημα. Για να κερδίσουμε το νέο μεγάλο στοίχημα και να γίνει πάλι το ΠΑΣΟΚ το Κίνημα της Αλλαγής και των ανατροπών.
34 χρόνια μετά την καινοτομία που εκφράστηκε με την ιδρυτική διακήρυξη της 3ης του Σεπτέμβρη, το ΠΑΣΟΚ βρίσκεται στην πιο κρίσιμη καμπή της ιστορίας του. Στην Ελλάδα ο πολιτικός κύκλος της μεταπολίτευσης, αν και έχει από καιρό κλείσει, εντούτοις η μετάβαση σ' ένα νέο πολιτικό κύκλο απαιτεί την ηγετική και ανατρεπτική παρουσία μιας νέας πλειοψηφικής προοδευτικής αριστεράς με το άρωμα του 21ου αιώνα. Το ΠΑΣΟΚ, ως η δύναμη της αλλαγής που έσπασε το μονοπώλιο της δεξιάς και της συντήρησης στη διακυβέρνηση του τόπου και έβαλε τη σφραγίδα του σε κάθε βήμα προόδου, εκδημοκρατισμού, εκσυγχρονισμού και κοινωνικής δικαιοσύνης στη μεταπολίτευση, βρίσκεται σε φάση επαναπροσδιορισμού. Η εκλογική ήττα της 16ης του Σεπτέμβρη, έφερε στην επιφάνεια βαθύτερα προβλήματα που αναφέρονται γενικότερα στο πολιτικό σύστημα, στη στρέβλωση των σχέσεων του κόμματος με την κοινωνία, στην ανισόμετρη ανάπτυξη των λειτουργιών του. Φαινόμενα που συνδέονται κυρίως με παθολογίες του κυβερνητισμού και της «κρατικοποίησής» του. Με δυο λόγια, έδειξε ότι το ΠΑΣΟΚ, δεν εκφράζει μεγάλο μέρος της κοινωνίας. Και αυτό δεν έχει να κάνει με την εκλογική ήττα, που πολλές φορές είναι αποτέλεσμα και άλλων παραγόντων, αλλά με τις συνεχείς ήττες που υφίσταται το ΠΑΣΟΚ στους κοινωνικούς αγώνες. Γιατί το ΠΑΣΟΚ, έπαψε να είναι σκαπανέας ιδεών και φορέας προτάσεων, αλλαγής και ανατροπών και έγινε ιχνηλάτης των άλλων κομμάτων της Αριστεράς.
Επιδίωξη είναι στο επερχόμενο Συνέδριό μας να δώσουμε το στίγμα της επανίδρυσης, ανατρέποντας τα μέχρι τώρα δεδομένα και διαμορφώνοντας τις συνθήκες εκείνες που θα μας καταστήσουν και πάλι πλειοψηφικό ρεύμα στην κοινωνία. Σε αυτή την μεγάλη προσπάθεια σας καλούμε να σταθείτε στο πλευρό μας, όλοι εσείς οι ενεργοί πολίτες, που αγωνιάτε για το παρόν και το μέλλον, όχι μόνο της μεγάλης Δημοκρατικής Παράταξης, αλλά και της ίδιας της χώρας. Όλοι συμμετέχουμε στο μεγάλο κάλεσμα για την ανατροπή της Δεξιάς διακυβέρνησης που οδηγεί τη χώρα μέρα με τη μέρα στην απαξίωση εντός και εκτός συνόρων. Το σύνθημα δόθηκε από όλους εμάς, που συμμετείχαμε στη διαδικασία επανεκλογής του Γιώργου Παπανδρέου, ως Προέδρου του Κινήματός μας. Και πάλι, όλοι εμείς, συμμετέχουμε από κοινού για τη διαμόρφωση ενός πλειοψηφικού ρεύματος στην κοινωνία, που θα γίνει το ποτάμι που θα πνίξει τη δεξιά των σκανδάλων.
Προσδοκώντας στην αλλαγή μας, στην αλλαγή του εαυτού μας, επιστρέφουμε στις ρίζες μας. Συνειδητοποιούμε σήμερα καλύτερα, με τη δύναμη της απόστασης, την ιστορικότητα της καινοτομίας του Ανδρέα Παπανδρέου, με τη διακήρυξη της 3ης του Σεπτέμβρη. Αφομοιώνουμε τις καλύτερες στιγμές των προδικτατορικών δημοκρατικών αγώνων του Κέντρου και της ιστορικής αριστεράς κατά της βίας και της νοθείας του κράτους της Δεξιάς. Εμπνεόμαστε από τους πρωτεργάτες του σοσιαλιστικού κινήματος στην Ελλάδα, από την Εθνική Αντίσταση και τον ριζοσπαστισμό της γενιάς του Πολυτεχνείου. Ξαναπαίρνουμε νοερά το δρόμο που άνοιξαν εκσυγχρονιστές ηγέτες, οι ιστορικοί προπομποί της μεγάλης προοδευτικής παράταξης όπως ο Ιωάννης Καποδίστριας, ο Χαρίλαος Τρικούπης, ο Ελευθέριος Βενιζέλος, ο Αλέξανδρος Παπαναστασίου, ο Γεώργιος Παπανδρέου και στη συνέχεια ο Πρωθυπουργός της αλλαγής, ο Ανδρέας Παπανδρέου και ο πρωθυπουργός ο Κώστας Σημίτης. Και πλέον συμπαρατασσόμαστε και στοιχιζόμαστε πίσω από τον Πρόεδρο της Σοσιαλιστικής Διεθνούς, Γιώργο Παπανδρέου.
Είναι σημαντικό στη φάση αυτή να ξεκαθαρίσουμε ποιοι είμαστε. Να ξεκαθαρίσουμε ότι ανήκουμε στο Δημοκρατικό Σοσιαλισμό, στη μεγάλη, ανοιχτή πολιτική οικογένεια της σύγχρονης Ευρωπαϊκής Αριστεράς με τη δική μας διακριτή παράδοση και φυσιογνωμία. Να ξεκαθαρίσουμε ότι είμαστε το Κίνημα που αυξάνει τις ευκαιρίες, τις δυνατότητες, τις επιλογές αλλά και τα τελικά αποτελέσματα πρώτα για τους οικονομικά αδύνατους και τη νέα γενιά, ευρύτερα για όλο τον κόσμο της εργασίας, της γνώσης, της δημιουργίας, του πολιτισμού, των αγροτών, της μεσαίας τάξης, της αυτοδημιούργητης μικρής και μεσαίας επιχειρηματικότητας.
Έχουμε και την τύχη να είμαστε Έλληνες, Ευρωπαίοι και Πολίτες του κόσμου του 21ου αιώνα και ως η μεγάλη προοδευτική παράταξη, στηρίζουμε όλα όσα έχουν γίνει σήμερα στην πατρίδα μας και ενισχύουν το αίσθημα της ατομικής και της συλλογικής ταυτότητάς μας, ως Ελλήνων.
Τα προβλήματα που αντιμετωπίζει η χώρα μας, ως μέλος της παγκόσμιας κοινότητας, είναι πολλά και σοβαρά. Η συνεχής μόλυνση του περιβάλλοντος, οι κλιματικές αλλαγές, η ρευστότητα των σχέσεων μεταξύ των κρατών, η διαρκής ανησυχία μεταξύ πολέμου και ειρήνης, η οικονομική ανασφάλεια, η οικονομική μετανάστευση, είναι κάποια από τα φαινόμενα που καθημερινά απασχολούν τον πολίτη της κοινότητας αυτής.
Σε αυτό το νέο κόσμο υιοθετούμε μια εθνική στρατηγική που οραματίζεται τα Βαλκάνια του 21ου αιώνα ως μια γειτονιά της Ευρώπης, ευημερούσα, ειρηνική και ασφαλή, ζωτικό χώρο ελληνικού συμφέροντος. Σ' αυτή τη βάση μπορεί να δημιουργηθούν προϋποθέσεις επίλυσης προβλημάτων όπως του Κοσσυφοπεδίου. Υποστηρίζουμε την ευρωατλαντική πορεία της ΠΓΔΜ και τη συνδέουμε με την εξεύρεση κοινά αποδεκτής λύσης στο θέμα του ονόματος. Βασική προτεραιότητα της πολιτικής μας είναι η από κοινού με την Τουρκία προσφυγή στο Δικαστήριο της Χάγης για την επίλυση της διαφοράς σε σχέση με την υφαλοκρηπίδα. Είμαστε υπέρ μιας πραγματικής ένταξης της Τουρκίας στην Ευρωπαϊκή Ένωση, και όχι «ειδικής σχέσης», με την προϋπόθεση ότι θα ανταποκρίνεται στις υποχρεώσεις της προς την ΕΕ και όλα τα κράτη - μέλη. Δε συμβιβαζόμαστε με το διχοτομικό status quo στην Κύπρο και επιδιώκουμε συνολική λύση επανένωσης του νησιού στη βάση των ψηφισμάτων και των αποφάσεων του ΟΗΕ. Εργαζόμαστε για την οικοδόμηση κλίματος εμπιστοσύνης μεταξύ Ελληνοκυπρίων και Τουρκοκυπρίων με βασικό στόχο τον τερματισμό της παράνομης κατοχής κυπριακών εδαφών από τον Τουρκικό στρατό.
Το ΠΑΣΟΚ, όλες οι δυνάμεις της ευρωπαϊκής Αριστεράς καλούνται να ανανεώσουν και να ολοκληρώσουν τα προγραμματικά και κυβερνητικά τους εργαλεία για να αντιμετωπίσουν με επάρκεια τη βαθιά μετάλλαξη του καπιταλισμού που βρίσκεται σε εξέλιξη και περιγράφεται ως Νέος Καπιταλισμός.
Η πιστωτική κρίση, η αύξηση των τιμών του πετρελαίου και των τροφίμων, οι ανοδικές τάσεις στον πληθωρισμό, προκαλούν νέες αγωνίες για επιστροφή του φαντάσματος του στασιμοπληθωρισμού πάνω από την παγκόσμια οικονομία.
Η πρόκληση της παγκοσμιοποίησης, οι ανακατατάξεις και κρίσεις που τη χαρακτηρίζουν, μεταφράζονται για το ΠΑΣΟΚ σ' ένα στρατηγικής σημασίας καθήκον: Να εξασφαλίσει το πέρασμα της Ελληνικής οικονομίας σ' ένα νέο βιώσιμο μοντέλο ανάπτυξης με κινητήρα μια νέα, πράσινη οικονομία της γνώσης και των υπηρεσιών. Μια οικονομία στην οποία η ποιότητα των προϊόντων και των υπηρεσιών θα κάνει τη διαφορά.
Το ΠΑΣΟΚ είναι η αριστερά της αναδιανομής αλλά και η αριστερά της παραγωγής κοινωνικού πλούτου. Οφείλουμε να επενδύσουμε στη γνώση και την καινοτομία και επιτέλους να αυξηθούν ουσιαστικά οι επενδύσεις για την Παιδεία. Οφείλουμε να διαμορφώσουμε μια ανταγωνιστική παιδεία, για να είναι οι πολίτες του «αύριο» σίγουροι για τον εαυτό τους στην παγκοσμιοποιημένη αγορά εργασίας.
Η κλιματική αλλαγή από το φαινόμενο του θερμοκηπίου και η δημογραφική ανατροπή στις σύγχρονες κοινωνίες αποτελούν δύο μεγάλες προκλήσεις με παράλληλο χρονικό ορίζοντα στην εξέλιξή τους πράγμα που μας δίνει τη δυνατότητα να δώσουμε μια διπλή καινοτόμα απάντηση στην Ελλάδα, την Ευρώπη, τον Κόσμο με την εφαρμογή «πράσινου φόρου» στις σημαντικές πηγές εκπομπής CO2. Τα έσοδα του φόρου αυτού θα παρακρατούνται σε κάθε χώρα και θα χρηματοδοτούν τις μεγάλες κοινωνικές της προτεραιότητες. Στην Ελλάδα, με την έντονη γήρανση της κοινωνίας και το οξύ πρόβλημα της δικαιοσύνης μεταξύ των γενεών, προκρίνουμε κατά προτεραιότητα την πρόσθετη Χρηματοδότηση του Εθνικού Κεφαλαίου Αλληλεγγύης των Γενεών, που έχει σχεδιάσει το ΠΑΣΟΚ. Με τον τρόπο αυτό το ΠΑΣΟΚ προτείνει στον ευρωπαϊκό χώρο τη μετατόπιση του βάρους της φορολογίας από την εργασία και τα είδη λαϊκής κατανάλωσης στις πιο επιβαρυντικές ρυπογόνες δραστηριότητες και δημιουργεί ισχυρά κίνητρα για «καθαρές» πράσινες τεχνολογίες. Ουσιαστικά συνδέουμε το περιβάλλον με την εργασία και τη σύνταξη, την οικολογία με την κοινωνική δικαιοσύνη και δημιουργούμε ένα πανευρωπαϊκό κίνημα με ριζοσπαστικό δυναμικό και πρωτοφανείς διαστάσεις.
34 χρόνια μετά την ίδρυση του ΠΑΣΟΚ η κοινωνική σύνθεση έχει μεταβληθεί σημαντικά. Η παραδοσιακή εργατική τάξη έχει μειωθεί, ο χώρος της μισθωτής εργασίας αυξάνει σημαντικά στις υπηρεσίες, Διαμορφώνεται ένας κεντρικός κορμός σταθερής και εξασφαλισμένης εργασίας και μια ευρύτατη περιφέρεια επισφαλούς, χαμηλά αμειβόμενης εργασίας (μερική ή προσωρινή απασχόληση, εποχικοί, συμβασιούχοι, δανεισμός προσωπικού, ανεργία νέων και γυναικών). Η δημόσια απασχόληση που αποτέλεσε ένα βασικό στυλοβάτη της μετακίνησης λαϊκών στρωμάτων προς μεσοστρωματικές θέσεις, αλλά ζει πλέον μορφή. Τα τελευταία χρόνια σχετίζεται όλο και περισσότερο, με την προσωρινή εργασία, που πλήττει κυρίως τα χαμηλότερα εισοδηματικά στρώματα.
Η σημασία των μικρών και μεσαίων επιχειρήσεων αποκαλύπτεται στο γεγονός ότι μόνο οι πολύ μικρές επιχειρήσεις μέχρι δέκα ατόμων υπερβαίνουν τα τρία πέμπτα της απασχόλησης. Η μετανάστευση με τη φθηνή εργασία συνέβαλλε στη επιβίωση των μικρών επιχειρήσεων και στην αναπαραγωγή των μεσαίων και υψηλών – μεσαίων στρωμάτων αλλά σε ορισμένες περιπτώσεις ασκεί πίεση στα πιο ανειδίκευτα τμήματα των εργαζομένων.
Ο κόσμος της υπαίθρου βιώνει τη στασιμότητα του γεωργικού εισοδήματος, την υποχώρηση και μείωση της ανταγωνιστικότητας της αγροτικής παραγωγής, τις αρνητικές συνέπειες από τις καθυστερήσεις των διαρθρωτικών αλλαγών για τον εκσυγχρονισμό της γεωργίας, την εξάρτησή του από τις επιδοτήσεις και τη γενικότερη αναδιανεμητική πολιτική του κράτους. Νέες ευκαιρίες σε νέους αγρότες μπορεί να δημιουργήσουν οι έξυπνοι συνδυασμοί της φυτικής και κτηνοτροφικής παραγωγής, της παραγωγής προϊόντων ποιότητας με την τυποποίηση, τη βιοτεχνία και βιομηχανία, το εμπόριο, τον τουρισμό και ιδιαίτερα τον αγροτουρισμό, τα νέα κινήματα μεσογειακών προτύπων διατροφής και οικολογικού στυλ ζωής. Επίσης η νέα ΚΑΠ για τη διαχείριση του αγροτικού χώρου και την αναγέννηση του τοπικού περιβάλλοντος μπορεί να δημιουργήσει νέες δυνατότητες απασχόλησης των νέων. Ωστόσο τα αγροτικά νοικοκυριά είναι δεσμευμένα στα παλιά δεδομένα της επιδοματικής γεωργίας και ο επαναπροσανατολισμός τους δεν έχει υποστηριχθεί ικανοποιητικά.
Σημαντικοί μετασχηματισμοί στην ελληνική κοινωνία συνδέονται με τη δημογραφική της γήρανση, τα νέα σχήματα μετάβασης των νέων στην ενηλικίωση, τις μεταβολές στα οικογενειακά πρότυπα (μονογονεϊκές οικογένειες, διαζύγια κ.α.) και την εξέλιξη της Ελλάδας σε χώρα υποδοχής μαζικής μετανάστευσης. Πρόκειται για προκλήσεις άγνωστες στην ιδρυτική φάση του ΠΑΣΟΚ.
Το ΠΑΣΟΚ στέκεται απέναντι στην κρίση της πολιτικής. Με το 8ο Συνέδριό του, σηματοδοτεί την Επανίδρυσή του. Το ΠΑΣΟΚ μπορεί και πρέπει να δώσει στην επανίδρυσή του το νόημα μιας νέας αφύπνισης, μιας νέας ιδεολογικής, προγραμματικής, ηθικής, αισθητικής, κινηματικής και κυβερνητικής πυκνότητας στην πολιτική του. Να αναδειχθεί σε κίνημα διαφάνειας, αποκέντρωσης και αυτοδιοίκησης. Να κάνει ευκρινή τη διαφορά με τη συντηρητική παράταξη και να δώσει νέα ποιότητα και ένταση στον ανταγωνισμό ιδεών, προγραμμάτων, πρακτικών. Να εμπνεύσει παντού νέους θεσμούς συμμετοχής, αυτοδιαχείρισης, λογοδοσίας και ελέγχου που κλείνουν το χάσμα πολιτικής και πολιτών και τους προσφέρουν νέες ευκαιρίες να διαμορφώσουν την πολιτική ατζέντα.
Το ΠΑΣΟΚ θα συμβάλει να οικοδομηθεί μια νέα διαυγής σχέση ανάμεσα στην πολιτική και τα ΜΜΕ. Ενθαρρύνουμε τα νέα διαδικτυακά μέσα επικοινωνίας και αναγνωρίζουμε τη συμβολή τους στη διεύρυνση της δημοκρατίας και της συμμετοχής.
Απαρχή ενός νέου κύματος δημοκρατικών μεταρρυθμίσεων μπορεί να είναι η αλλαγή του εκλογικού συστήματος ώστε να κατοχυρώνεται η αναλογικότητα και η ποιότητα της αντιπροσώπευσης, η ελαχιστοποίηση του λεγόμενου πολιτικού χρήματος και η ανεξαρτησία του βουλευτή.
Στο ΠΑΣΟΚ, στηρίζουμε το εγγυημένο επίπεδο αξιοπρεπούς διαβίωσης με την ελεύθερη, ίση πρόσβαση σε υπηρεσίες δημόσιας παιδείας, υγείας και κοινωνικής φροντίδας και με τη συνέργια του φάσματος των στοχευμένων εγγυημένων εισοδηματικών ενισχύσεων που προτείνουμε στο πρόγραμμά μας.
Αποτελεί πρόκληση για το ΠΑΣΟΚ να υπερβεί όλες τις δυσκολίες που σήμερα εμφανίζονται για να καταλήξει στον πιο αποτελεσματικό μηχανισμό εγγυημένου εισοδήματος, σύμφωνα με τη δομή που εμφανίζει η φτώχεια στην πατρίδα μας.
Είμαστε η αριστερά της εργασίας αλλά και η αριστερά της φροντίδας. Η αριστερά του «αγωνίζομαι», η αριστερά του «κυβερνώ», αλλά και η αριστερά του «φροντίζω», «μοιράζομαι», «νοιάζομαι», «συμπάσχω». Επανίδρυση του ΠΑΣΟΚ μπορεί να σημαίνει: ανασχηματίζουμε όλη την πολιτική μας με αφετηρία τις ανάγκες των παιδιών. Μια κοινωνία καλή για τα παιδιά είναι ακόμα καλύτερη για τους ενήλικες και τους ηλικιωμένους. Πολύ καλύτερη για τις γυναίκες. Αυτόματα η κοινωνία, η εργασία, η πολιτική αποκτούν ένα ισχυρό θηλυκό «άρωμα».
Ο δρόμος που άνοιξε το ΠΑΣΟΚ με τα ΚΑΠΗ και το πρόγραμμα «Βοήθεια στο Σπίτι» πρέπει να διευρυνθεί, να ολοκληρωθεί και να συνδυάσει αποτελεσματικά τις υπηρεσίες φροντίδας με τις υπηρεσίες υγείας.
Να κάνουμε κεντρικό πρόταγμα του προγράμματος και της πολιτικής μας ύπαρξης την εγγύηση ότι η σημερινή νέα γενιά και κάθε ερχόμενη θα ζήσει καλύτερα από την προηγούμενη. Να προχωρήσουμε σε τομές και ρήξεις για να μειώσουμε το δυσβάσταχτο τριπλό χρέος που πέφτει στις νέες γενιές: δημόσιο χρέος, ακάλυπτο ασφαλιστικό «χρέος», περιβαλλοντικό «χρέος». Να βγούμε από το φαύλο κύκλο μιας Τριτοβάθμιας Εκπαίδευσης και που μιας αντινεανικής αγοράς εργασίας.
Το ΠΑΣΟΚ γίνεται το πολιτικό κίνημα για το μετασχηματισμό και την αναγέννηση των πόλεων και των ευρύτερων περιοχών τους. Έξυπνη, πράσινη, ανταγωνιστική πόλη που αυξάνει τον κοινωνικό πλούτο, την απασχόληση και τα εισοδήματα είναι εκείνη στην οποία οι άνθρωποι αγαπούν να ζουν, να σπουδάζουν, να εργάζονται, να ανοίγουν δουλειές, να καινοτομούν, να αγοράζουν σπίτια, να μεγαλώνουν τα παιδιά τους, να περπατούν στους δρόμους της και τις πλατείες της, να απολαμβάνουν τους ανοιχτούς ελεύθερους χώρους της, να συνυπάρχουν ανεξάρτητα από το εισόδημά τους στις αίθουσες συναυλιών και τις βιβλιοθήκες της μέχρι τα πάρκα, τα γήπεδα και τα κολυμβητήριά της, να ψωνίζουν, να διασκεδάζουν, να δημιουργούν βιώσιμες κοινότητες, να κάνουν τουρισμό. Δημιουργούμε ένα τοπικό ΠΑΣΟΚ κινηματικό, με ένα όνειρο για την πόλη του, την περιοχή του.
Το ΠΑΣΟΚ επιδιώκει να αναδειχθεί σε ενεργό παράγοντα μετασχηματισμού της ελληνικής κοινωνίας σε ανοιχτή πολυπολιτισμική κοινότητα. Η αγορά εργασίας κατάφερε να απορροφήσει ένα εντυπωσιακό μέγεθος ξένης φθηνής εργασίας αλλά η διοίκηση, η κοινωνική υποδομή, το εκπαιδευτικό σύστημα και η δημόσια τάξη βρέθηκαν απροετοίμαστα και η κοινωνία δυσκολεύεται να τους εντάξει και να τους εξασφαλίσει δημόσιο λόγο. Το μεγαλύτερο στοίχημα της ελληνικής κοινωνίας αφορά στα παιδιά τους, τους μετανάστες της δεύτερης γενιάς. Αν δεν καταφέρουμε να εντάξουμε αυτήν τη δεύτερη γενιά κύρια μέσα από ένα εκπαιδευτικό σύστημα που το χαρακτηρίζει η διαπολιτισμικότητα και η ανεκτικότητα στη διαφορετική θρησκεία ή εθνική καταγωγή θα δημιουργηθούν σοβαρά προβλήματα κοινωνικής συνοχής, ασφάλειας και τάξης από την ενδεχόμενη περιθωριοποίηση της. Θετικό ρόλο σ' αυτή την κατεύθυνση θα παίξει η χορήγηση ιθαγένειας σ' όσα παιδιά μεταναστών γεννιούνται και μεγαλώνουν στην Ελλάδα κι η αυτόματη απόκτησή της μετά την παρέλευση τριετίας για όλα τα υπόλοιπα που είναι μαθητές στη χώρα μας.
Ο σεβασμός της διαφορετικότητας σε κάθε περίπτωση απαιτεί από όλους σεβασμό των βασικών κανόνων της ανθρώπινης συμβίωσης, επικοινωνία, συνάντηση, ανταλλαγή, νομιμότητα, εξομοίωση δικαιωμάτων αλλά και υποχρεώσεων. Πολυπολιτισμικότητα δεν σημαίνει αποξένωση και γκετοποίηση. Η διαχείριση αυτής της ανοιχτής πολυπολιτισμικότητας είναι ένα από τα πιο σύνθετα κοινωνικά προβλήματα που έχουμε μπροστά μας.
Η ποιότητα της ελληνικής δημοκρατίας κρίνεται από ένα βασικό της δείκτη: την ικανότητα της να εξαλείψει όλα τα εμπόδια στη δυναμική συμμετοχή και ανέλιξη της μειονότητας της Θράκης και να αποδεσμεύσει το δυναμικό της στην ανάπτυξη, την ευημερία, την κοινωνική και πολιτική ζωή της περιοχής και της χώρας.
Ως ΠΑΣΟΚ αλλάζουμε τις δομές του κράτους με νέο τρόπο διακυβέρνησης που θα διακρίνεται σε:
· Επιτελική κυβέρνηση με λιγότερα υπουργεία. Οι κεντρικές υποθέσεις διατηρούνται στα υπουργεία και οι άλλες δημόσιες λειτουργίες μεταφέρονται στα δύο νέα επίπεδα αυτοδιοίκησης (περιφερειακής και τοπικής).
· Στρατηγικό σχεδιασμό υπό τον Πρωθυπουργό, με την εφαρμογή διακυβέρνησης ολικής ποιότητας.
Το ΠΑΣΟΚ προσδιορίζει πέντε μεγάλες προγραμματικές προτεραιότητες για τη νέα διακυβέρνησή του, Πέντε Προτεραιότητες – Πέντε Δέσμες Αλλαγών
Πρώτη προτεραιότητα: Γνώση σε όλους – Τεχνολογία Παντού – Ένα νέο εκπαιδευτικό σύστημα για τη νέα εποχή.
Δεύτερη προτεραιότητα: ποιοτικές υπηρεσίες υγείας και φροντίδας για όλους και για τον καθένα χωριστά. Ολοκλήρωση και Μεταρρύθμιση του ΕΣΥ.
Τρίτη προτεραιότητα: στήριξη και αναμόρφωση της κοινωνικής ασφάλισης.
Τέταρτη προτεραιότητα: Πράσινη Οικονομία – Πράσινη Συνείδηση.
Πέμπτη προτεραιότητα: Περιφερειακή Αυτοδιοίκηση με μικρότερο αριθμό Περιφερειών με μορφή τοπικής κυβέρνησης – Τοπική Αυτοδιοίκηση με ισχυρούς δήμους που θα προκύψουν ύστερα από το νέο κύμα συγχωνεύσεων.
Το ΠΑΣΟΚ θεωρεί ότι το δημοκρατικό πολιτικό παιχνίδι δεν τελειώνει ποτέ, είναι ανοιχτό, δεν έχει έναν οριστικό και αμετάκλητο νικητή. Η δημοκρατία δε φτιάχτηκε για ένα μόνο κόμμα. Δε διεκδικούμε κανένα φυσικό μονοπώλιο στην εξουσία.
Το ΠΑΣΟΚ στρέφεται πρωταρχικά στις διάχυτες τάσεις της νέας αριστεράς και της οικολογίας που γεννούνται και αναγεννιούνται σ' όλες τις εκφράσεις της κοινωνικής, πνευματικής και πολιτιστικής ζωής αλλά ταυτόχρονα επιδιώκει να περάσει σε μια νέα εποχή στις σχέσεις του με τα κόμματα της «άλλης» αριστεράς. Και αυτό δεν είναι εύκολο.
Ο νέος τρόπος διακυβέρνησης δεν είναι σχέδιο επί χάρτου σε αναμονή. Η νέα αντιπολίτευση του ΠΑΣΟΚ εκφράζει τη δική του φυσιογνωμία, τις κοινωνικές του αναφορές, το πρόγραμμά του. Είναι διακριτή στο περιεχόμενο, το ύφος και το ήθος της από τις καμπάνιες της δεξιάς. Είναι αντιπολίτευση εναλλακτική. Δεν αποβλέπει σε μία αλλαγή σκυτάλης ανάμεσα σε δύο πολιτικές ομάδες με το πολιτικό και τεχνοκρατικό τους προσωπικό, με τα πελατειακά τους δίκτυα. Φέρνει στην κυβέρνηση ένα διαφορετικό κοινωνικό-πολιτικό συνασπισμό με διαφορετική εναλλακτική λύση που μεταβάλλει τις ισορροπίες, τους συσχετισμούς και τις δομές της ελληνικής κοινωνίας.
Το ΠΑΣΟΚ, για πολλοστή φορά στην ιστορία του, ξεπερνά τα διλήμματα και τις Κασσάνδρες και βάζοντας ψηλά τον πήχη των προσδοκιών, «προκαλεί» την κοινωνία να προσέλθει σε ένα καθαρό διάλογο, που θα συνδιαμορφώσει την πολιτική του Κινήματος και θα δώσει δυναμική μορφή στο Πρόγραμμά μας.
Όλοι μαζί, από εδώ, από κάθε γωνιά, από κάθε διαμέρισμα, για ένα νέο μεγάλο ξεκίνημα. Για να κερδίσουμε το νέο μεγάλο στοίχημα και να γίνει πάλι το ΠΑΣΟΚ το Κίνημα της Αλλαγής και των ανατροπών.
Εγγραφή σε:
Αναρτήσεις (Atom)